کومدوژنیک چیست؟
- اصطلاح کومدوژنیک (Comedogenic) به ترکیباتی اشاره دارد که احتمال مسدود شدن منافذ پوست و ایجاد لک و جوش‌های سرسیاه یا سرسفید را دارند.
- مواد کومدوژنیک بدترین مواد برای پوست مستعد آکنه محسوب می‌شوند.
- محصولات مراقبتی پوست و لوازم آرایش زیادی حاوی ترکیبات کومدوژنیک هستند.
- ترکیبات کومدوژنیک می‌توانند سلول‌های مرده را متراکم کرده و باعث ایجاد جوش‌های سرسیاه و سرسفید غیرالتهابی شوند.
کومدون چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟
- کومدون‌ها انواع خاصی از برجستگی‌های سطح پوست هستند که در نتیجه مسدود شدن منافذ پوست ایجاد شده و می‌توانند به آکنه تبدیل شوند.
- پوست به طور طبیعی دارای منافذی است؛ منافذ چربی که از آنها سبوم خارج می‌شود و منافذ عرق.
- زمانی که منافذ یا حفره‌های پوست توسط سبوم (چربی طبیعی پوست)، سلول‌های مرده، باکتری‌ها و آلودگی‌های محیطی مسدود شوند، کومدون ایجاد می‌شود.
- تجمع سلول‌های مرده در بافت پوست یکی از دلایل بروز جوش‌های زیرپوستی (کومدون بسته) است.
- سیاه بودن کومدون‌های باز (جوش سرسیاه) به دلیل کثیفی نیست، بلکه به دلیل اکسیداسیون سلول‌های مرده موجود روی پوست است.
انواع کومدون:
- کومدون باز: جوش سرسیاه نامیده می‌شود و زمانی ظاهر می‌شود که چربی در فولیکول مو تجمع یابد و قسمتی که در سطح پوست است در معرض هوا اکسید شده و تیره رنگ شود. اغلب در نواحی بینی، چانه، شانه‌ها و پشت دیده می‌شوند.
- کومدون بسته: جوش سرسفید نامیده می‌شود و زمانی ظاهر می‌شود که چربی وارد منفذ شده و سطح فولیکول کاملاً بسته شود. سطح کومدون سیاه نمی‌شود و به جای آن برجستگی سفید یا گوشتی به وجود می‌آید که معمولاً ملتهب نیست. این کومدون‌ها اغلب در پیشانی، چانه و گونه‌ها ظاهر می‌شوند.
- میکروکومدون‌ها: کوچک‌ترین نوع لکه‌های آکنه‌ای که با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیستند و در واقع رشد کومدون‌های قابل مشاهده هستند. هر جوش ملتهب یا سر سیاه با یک میکروکومدون شروع می‌شود.
- ماکروکومدون‌ها: کومدون‌های بسته‌ای که روی صورت ظاهر می‌شوند و قطر آنها بیشتر از ۲ تا ۳ میلی‌متر است.
- کومدون‌های بسیار بزرگ: نوعی کیست هستند که دهانه‌ای شبیه به جوش‌های سرسیاه دارند.
- کومدون‌های ناشی از آفتاب: روی گونه‌ها و چانه افراد مسن ظاهر می‌شوند و در اثر نور خورشید به وجود می‌آیند.
رتبه‌بندی کومدوژنیک:
- برای بررسی پتانسیل یک ماده در ایجاد کومدون، از یک مقیاس رتبه‌بندی از ۰ تا ۵ استفاده می‌شود.
- صفر (۰) به معنای غیرکومدوژنیک و ۵ به معنای پتانسیل بالا برای ایجاد کومدون است.
- این رتبه‌بندی‌ها معمولاً از آزمایش‌هایی بر روی گوش خرگوش به دست می‌آیند.
- این آزمایش بر اساس این فرض بود که موادی که در گوش خرگوش اثر کومدوژنیک دارند، بر روی پوست انسان نیز چنین اثری خواهند داشت.
محدودیت‌های رتبه‌بندی و آزمایش‌ها:
- منابع مختلف اشاره می‌کنند که این رتبه‌بندی‌ها و آزمایش‌ها کاملاً دقیق نیستند و محدودیت‌هایی دارند.
- پوست گوش خرگوش و پوست انسان در برخی جنبه‌ها مانند تولید سبوم متفاوت هستند. بنابراین نتایج آزمایش گوش خرگوش به طور ۱۰۰٪ قابل تعمیم به پوست انسان نیست.
- تست‌ها اغلب بر روی هر ماده به تنهایی انجام شده‌اند، نه در ترکیب با مواد دیگر یا در شرایط واقعی استفاده محصول.
- تأثیر مواد مختلف بر روی افراد مختلف متفاوت است.
- حتی اگر یک ترکیب به خودی خود کومدوژنیک باشد، اگر با غلظت کم و در یک فرمولاسیون صحیح به کار رود، ممکن است محصول نهایی را کومدوژنیک نسازد.
- چگونگی حل شدن یک ترکیب در فرمولاسیون محصول می‌تواند رتبه کومدوژنیک محصول نهایی را به طور کلی تغییر دهد.
- حتی محصولی بدون ترکیب کومدوژنیک شناخته شده ممکن است برای برخی افراد کومدوژنیک باشد.
- ترکیب چند ماده غیر کومدوژنیک با هم می‌تواند اثر جوش‌زایی داشته باشد.
ترکیبات و مواد کومدوژنیک:
- بسیاری از روغن‌ها و کره‌های گیاهی و همچنین برخی مواد مصنوعی دارای خواص کومدوژنیک هستند.
- برخی روغن‌های گیاهی با وجود طبیعی بودن، می‌توانند منافذ را مسدود کرده و عامل ایجاد جوش باشند.
- لیست‌هایی از مواد با اثر کومدوژنیک بالا ارائه شده است.
- برخی نمونه‌ها از ترکیبات کومدوژنیک بالا (بر اساس منابع): روغن نارگیل (رتبه ۳-۴)، کره کاکائو (رتبه ۳)، روغن بزرک (رتبه ۴)، روغن زیتون (رتبه ۲)، روغن کنجد (رتبه ۲)، کره شیا (رتبه ۱-۲)، روغن جوجوبا (رتبه ۱-۲)، موم زنبور عسل (رتبه ۱-۲).
- اسیدهای چرب نیز نقش دارند؛ روغن های غنی از اولئیک اسید (مانند روغن آووکادو، زیتون، بادام، هسته زردآلو، فندق) اغلب کومدوژنیک هستند. در مقابل، روغن‌های غنی از لینولئیک اسید (مانند روغن رزهیپ، شاهدانه، هسته انگور، کالاندولا، گل مغربی، گل گاوزبان) کمتر احتمال پر کردن منافذ را دارند و می‌توانند به کاهش آکنه کمک کنند.
- برخی ترکیبات شیمیایی مانند ایزوپروپیل میریستات، دسیل اولئات، اسید کاپریک، اکتیلدودکانول، روغن‌های معدنی، لانولین‌های استیله شده/اتوکسیله، مشتقات نفت خام (مانند وازلین) و سدیم لوریل سولفات نیز کومدوژنیک هستند.
محصولات غیر کومدوژنیک:
- محصولات غیرکومدوژنیک (Noncomedogenic) به محصولاتی گفته می‌شود که تمایل شناخته شده‌ای به مسدود کردن منافذ و ایجاد آکنه ندارند.
- برچسب “غیر کومدون زا” یا “بدون روغن” (Oil-Free) ممکن است نشان‌دهنده غیرکومدوژنیک بودن باشد. با این حال، اصطلاح “فاقد روغن” به معنی غیرکومدوژنیک نبودن نیست و برخی روغن‌ها (مانند جوجوبا، گلرنگ، بادام) کمتر در منافذ گیر می‌کنند.
- برخی نمونه‌ها از ترکیبات غیرکومدوژنیک یا با کومدوژنیسیتی پایین: گوگرد، اسید سالیسیلیک، اسید گلیکولیک، آلوئه ورا، فندق جادوگر، گلاب، ویتامین ث، ویتامین ای، نیاسینامید، آلانتوئین، انواع سیلیکون‌ها (مانند دایمتیکون)، گلیسیرین، ستیاریل الکل، پلی‌اتیلن گلیکول، هیالورونات سدیم، کارمین. گوگرد خاصیت ضدباکتری و ضدقارچ دارد و می‌تواند چربی اضافی را جذب کند. اسید سالیسیلیک به منافذ نفوذ کرده و جوش‌های سرسیاه را از بین می‌برد. اسید گلیکولیک بقایای مسدود کننده منافذ را سست می‌کند.
چه کسانی باید به کومدوژنیسیتی توجه کنند؟
- افراد دارای پوست چرب، مختلط و مستعد آکنه باید به مواد کومدوژنیک توجه کنند. پوست چرب از قبل سبوم اضافی تولید می‌کند و بیشتر مستعد جوش است.
- افراد بین ۲۰ تا ۳۰ سال به دلیل فعالیت‌های هورمونی بیشتر.
- افرادی که همیشه آرایش می‌کنند، زیرا لوازم آرایشی می‌توانند منافذ را مسدود کنند.
- افرادی که پوست ناهموار یا کدر دارند، زیرا مسدود شدن منافذ می‌تواند عامل این مشکلات باشد.
- افراد با پوست خشک، زیرا محصولات کومدوژنیک می‌توانند لایه‌ای ایجاد کرده و از نفوذ مرطوب‌کننده‌ها جلوگیری کنند.
آیا محصولات غیر کومدوژنیک آکنه را درمان می‌کنند؟
- خیر، محصولات غیر کومدوژنیک آکنه را درمان نمی‌کنند.
- آنها از تشدید آکنه در پوست‌های چرب جلوگیری می‌کنند.
- آنها احتمال بروز جوش‌های سر سیاه و سر سفید را کاهش می‌دهند.
- برای درمان آکنه نیاز به درمان‌های موضعی یا پزشکی مناسب است.
بیشتر بخوانید: دوره روش های درمان آکنه: رازهای تولید محصولات ضد آکنه
چگونه محصولات غیر کومدوژنیک را تشخیص دهیم؟
- برچسب محصول: به دنبال برچسب‌های “غیر کمودون ساز” یا “غیر آکنه زا” روی بسته‌بندی باشید.
- لیست ترکیبات: لیست مواد تشکیل‌دهنده را بررسی کنید. به دنبال ترکیبات شناخته شده کومدوژنیک باشید تا از آنها اجتناب کنید. همچنین به دنبال ترکیبات رایج در محصولات غیر کومدوژنیک باشید.
- رتبه‌بندی ترکیبات: می‌توانید رتبه‌بندی کومدوژنیک ترکیبات را چک کنید، اما به یاد داشته باشید که این رتبه‌بندی‌ها قطعی نیستند.
- تست پچ (Patch Test): قبل از استفاده از یک محصول جدید روی تمام صورت، یک تست پچ انجام دهید تا ببینید پوست شما چگونه واکنش نشان می‌دهد. این روش به شما کمک می‌کند تا قبل از استفاده گسترده، سازگاری محصول با پوست خود را بسنجید. می‌توانید محصول را روی ناحیه‌ای از پوست (مانند سینه یا پشت) که مستعد آکنه است، به مدت حداقل ۲ هفته آزمایش کنید.
- تجربه شخصی: اگر سال‌ها است از محصولی استفاده می‌کنید که برچسب غیر کومدوژنیک ندارد اما باعث عارضه‌ای برای شما نشده، دلیلی برای کنار گذاشتن آن نیست. واکنش هر فرد به فرمول محصول متفاوت است.
نکات مهم دیگر:
- مسدود شدن منافذ می‌تواند ناشی از عوامل دیگری غیر از محصولات پوستی نیز باشد، مانند پاکسازی ناکافی پوست که باعث تجمع چربی، آلودگی، آرایش و سلول‌های مرده می‌شود.
- سایر عواملی که می‌توانند به ایجاد جوش‌های زیرپوستی و آکنه کمک کنند شامل نوع تغذیه (غذاهای چرب و شیرین، لبنیات)، عوامل وراثتی، آلودگی محیط، شرایط آب و هوا (رطوبت بالا)، تغییرات هورمونی (بلوغ، بارداری، یائسگی)، مصرف برخی داروها، عدم رعایت بهداشت، استرس، فشار یا اصطکاک روی پوست، فشردن یا خاراندن جوش‌ها و استفاده نادرست از لایه‌بردارها هستند.
- مشاوره با متخصص پوست می‌تواند برای کسب اطلاعات بیشتر درباره وضعیت پوست و محصولات مناسب مفید باشد.
