اگر به سلامت پوست و موی خود اهمیت می‌دهید، احتمالا نام گلیکولیک اسید را شنیده‌اید. این ماده که یک لایه بردار نسبتا قدیمی محسوب می‌شود، توسط بسیاری از متخصصان پوست و مو برای درمان مشکلات مختلف پوستی و مربوط به پوست سر تجویز می‌شود. در این مقاله به بررسی جامع گلیکولیک اسید، نحوه عملکرد و فواید آن برای پوست و مو می‌پردازیم.
گلیکولیک اسید چیست؟
گلیکولیک اسید یک نوع آلفا هیدروکسی اسید (AHA) است که به طور طبیعی در نیشکر یافت می‌شود. آلفا هیدروکسی اسیدها گروهی از اسیدهای طبیعی هستند که در مواد غذایی مختلف وجود دارند. مولکول‌های گلیکولیک اسید نسبت به سایر AHAها بسیار کوچک‌تر هستند، که این ویژگی به آن‌ها اجازه می‌دهد تا به راحتی جذب پوست شوند و به طور موثرتری لایه‌برداری انجام دهند.
نحوه عملکرد گلیکولیک اسید
گلیکولیک اسید به عنوان یک لایه بردار شیمیایی عمل می‌کند. این ماده پیوندهایی که سلول‌های مرده پوست را به هم متصل نگه می‌دارند، حل کرده و باعث از بین رفتن لایه‌های بالایی سلول‌های مرده پوست می‌شود. این فرآیند سرعت تجدید سلولی را افزایش می‌دهد و به پوست اجازه می‌دهد تا سلول‌های مرده را سریع‌تر دفع کرده و سلول‌های جدید جایگزین آن‌ها شوند. علاوه بر لایه‌برداری، استفاده موضعی از گلیکولیک اسید تولید کلاژن در پوست را تحریک می‌کند. کلاژن پروتئینی است که به استحکام، حجم و کشسانی پوست کمک می‌کند. با افزایش سن، تولید کلاژن کاهش می‌یابد و آسیب‌های نور خورشید نیز می‌توانند باعث تجزیه کلاژن شوند. گلیکولیک اسید با افزایش تولید کلاژن و محافظت از آن در برابر آسیب‌های فرابنفش نور خورشید، به سفت شدن پوست و کاهش خطوط ریز و چین و چروک‌ها کمک می‌کند.
فواید گلیکولیک اسید برای پوست
گلیکولیک اسید فواید بی‌شماری برای سلامت و زیبایی پوست دارد. مهم‌ترین این فواید عبارتند از:
- لایه برداری: گلیکولیک اسید با از بین بردن سلول‌های مرده، پوست را پاکسازی کرده و به بهبود بافت و رنگ آن کمک می‌کند. این خاصیت موجب نرمی، شفافیت و شادابی بیشتر پوست می‌شود.
- خاصیت ضد پیری: با لایه‌برداری عمیق و تحریک کلاژن سازی، چین و چروک‌های ریز و خطوط عمیق پوست را کاهش می‌دهد و به پوست استحکام و انعطاف بیشتری می‌بخشد.
- آبرسانی: این اسید خاصیت آبرسانی بالایی دارد و با حفظ رطوبت پوست از خشک شدن آن جلوگیری می‌کند. همچنین سطح اسید هیالورونیک طبیعی پوست را افزایش می‌دهد که به حفظ رطوبت و حجیم شدن پوست کمک می‌کند.
- رفع آسیب‌های ناشی از نور خورشید: گلیکولیک اسید لکه‌های تیره ناشی از اشعه خورشید را کمرنگ کرده و از کلاژن پوست در برابر اشعه فرابنفش محافظت می‌کند.
- بهبود رنگ و درخشندگی پوست: این ماده با حذف مداوم سلول‌های مرده، رنگ پوست را روشن‌تر کرده و لایه زیرین جوان‌تر را نمایان می‌سازد، در نتیجه پوستی صاف، شفاف و درخشان‌تر به ارمغان می‌آورد.
- جلوگیری و درمان آکنه: با تمیز کردن کامل منافذ پوست، از بروز کومدون، جوش‌های سرسیاه و جوش‌های ملتهب پیشگیری می‌کند. همچنین به کاهش چربی اضافی پوست کمک کرده و در از بین بردن لک و التهاب ناشی از آکنه موثر است. گلیکولیک اسید می‌تواند به درمان کراتوز پیلاریس (پوست توت فرنگی) نیز کمک کند.
- افزایش جذب محصولات دیگر: خاصیت لایه‌برداری باعث باز شدن منافذ پوست شده و نفوذ محصولات دیگر مانند سرم‌ها و مرطوب‌کننده‌ها را آسان‌تر کرده و تاثیرگذاری آن‌ها را افزایش می‌دهد.
فواید گلیکولیک اسید برای مو و پوست سر
گلیکولیک اسید نه تنها برای پوست صورت مفید است، بلکه برای سلامت پوست سر و مو نیز کاربرد دارد. این ماده با حل کردن و از بین بردن سلول‌های مرده، فرصتی برای رشد سلول‌های جدید فراهم می‌کند. فواید آن برای مو عبارتند از:
- افزایش سلامت پوست سر: با لایه‌برداری سلول‌های مرده، به پوست سر اجازه بازسازی می‌دهد و سلامت کلی آن را بهبود می‌بخشد.
- کاهش چربی اضافی پوست سر: گلیکولیک اسید یک حلال خوب برای چربی اضافی پوست سر (سبوم) است و با از بین بردن آن، پوست سر و موها را تمیزتر و شاداب‌تر می‌کند.
- جلوگیری از شکستگی موها: با حفظ رطوبت موها، از خشکی و شکستگی آن‌ها پیشگیری می‌کند.
- پیشگیری از آکنه پوست سر: اثرات ضد میکروبی آن موجب کاهش مخمرها و باکتری‌های مولد آکنه پوست سر می‌شود.
نحوه استفاده از گلیکولیک اسید در روتین مراقبت از پوست
استفاده از گلیکولیک اسید در روتین پوستی نیازمند رعایت نکات و قوانینی خاص است.
- تست حساسیت: پیش از استفاده کامل محصول، مقدار کمی از آن را روی قسمت کوچکی از پوست بمالید و پس از 48 ساعت واکنش پوست را بررسی کنید.
- شروع با غلظت پایین: اگر برای اولین بار از گلیکولیک اسید استفاده می‌کنید، با غلظت‌های پایین (5% تا 10%) شروع کنید و به تدریج با عادت کردن پوست، غلظت را افزایش دهید. محصولات با غلظت بالاتر از 10-15% باید تحت نظر متخصص پوست مصرف شوند.
- تعداد دفعات مصرف: دفعات استفاده به نوع پوست شما بستگی دارد. برای پوست‌های نرمال یا مختلط، 2 تا 3 بار در هفته مناسب است. پوست‌های خشک یا حساس باید با احتیاط بیشتری شروع کرده (1 یا 2 بار در هفته با غلظت پایین) و واکنش پوست را زیر نظر بگیرند. پوست‌های چرب یا مستعد جوش می‌توانند 2 تا 3 بار در هفته شروع کرده و در صورت عدم حساسیت، دفعات را افزایش دهند. اگر پوست دچار خشکی یا التهاب شد، دفعات مصرف یا غلظت محصول را کاهش دهید.
- زمان استفاده: گلیکولیک اسید پوست را نسبت به نور خورشید حساس می‌کند. بنابراین بهتر است آن را در روتین شبانه خود جای دهید.
- استفاده از ضد آفتاب: هر زمان که از محصولات حاوی گلیکولیک اسید استفاده می‌کنید (حتی اگر شب استفاده کنید)، حتماً در طول روز از ضد آفتاب با SPF بالا استفاده کنید.
- ترکیب با محصولات دیگر: پس از استفاده از گلیکولیک اسید، از محصولات آبرسان و مرطوب کننده حاوی موادی مانند هیالورونیک اسید، سرامیدها یا روغن‌های طبیعی استفاده کنید تا از خشکی و التهاب احتمالی جلوگیری شود.
- عدم استفاده همزمان با لایه بردارهای قوی دیگر: از استفاده همزمان گلیکولیک اسید با سایر لایه بردارهای فیزیکی (مانند اسکراب) یا شیمیایی (مانند رتینوئیدها، ترتینوئین) در یک روز خودداری کنید، زیرا می‌تواند به پوست آسیب برساند. پس از عادت کردن پوست به رتینول، می‌توانید استفاده از آن را با گلیکولیک اسید در شب‌های متناوب قرار دهید. یک روش دیگر استفاده از سالیسیلیک اسید در صبح و گلیکولیک اسید در شب است.
- pH محصول: سطح pH محصول نیز در تاثیرگذاری آن نقش دارد؛ pH بین 3 تا 4 برای لایه برداری موثر مناسب است. البته اطلاعات pH همیشه روی بسته‌بندی درج نمی‌شود.
- انواع محصولات: گلیکولیک اسید در محصولات متنوعی مانند پاک‌کننده‌ها، تونرها، سرم‌ها، کرم‌ها و لایه‌بردارها یافت می‌شود. سرم‌ها و کرم‌ها نفوذ عمیق‌تری دارند، در حالی که پاک‌کننده‌ها و تونرها برای شروع یا روتین‌های سریع‌تر مناسبند.
عوارض جانبی احتمالی
استفاده از گلیکولیک اسید به طور کلی بی‌خطر و مفید است، اما می‌تواند باعث تحریک پوست شود. عوارض جانبی احتمالی شامل سوزش، بثورات پوستی، تورم، تاول، پوسته ریزی، خارش، تحریک یا حساسیت پوستی است. احتمال عوارض جانبی با غلظت‌های بالاتر افزایش می‌یابد. پوست‌های حساس باید با احتیاط بیشتری از این ماده استفاده کنند. استفاده بدون نسخه از غلظت‌های بالا یا استفاده نامناسب ممکن است به پوست آسیب برساند و منجر به سوختگی شیمیایی شود. افراد با پوست بسیار حساس یا خشک ممکن است با AHA ملایم‌تری مانند اسید لاکتیک نتایج بهتری بگیرند.
گلیکولیک اسید در مقابل سالیسیلیک اسید
گلیکولیک اسید (AHA) و سالیسیلیک اسید (BHA) هر دو لایه بردار هستند و در محصولات پوستی محبوبیت دارند. تفاوت اصلی آن‌ها در حلالیت است. گلیکولیک اسید محلول در آب است و برای انواع پوست، به ویژه پوست‌های خشک، غیر چرب، و دارای علائم پیری، هایپرپیگمانتاسیون و رنگ ناهموار مناسب‌تر است. در مقابل، سالیسیلیک اسید محلول در چربی است و بهتر به منافذ پوست نفوذ می‌کند، از این رو برای پوست‌های چرب و مستعد آکنه، جوش‌های سرسیاه و منافذ مسدود شده، گزینه مناسب‌تری محسوب می‌شود.
انتخاب محصول مناسب
هنگام انتخاب محصول حاوی گلیکولیک اسید، علاوه بر غلظت و pH، به ترکیبات دیگر محصول نیز توجه کنید. ترکیباتی مانند هیالورونیک اسید برای آبرسانی، نیاسینامید برای روشن کنندگی و آلوئه ورا یا عصاره بابونه برای تسکین پوست مفید هستند. همچنین به اعتبار برند و نظرات کاربران توجه داشته باشید. اگر در انتخاب محصول مناسب شک دارید، مشورت با متخصص پوست توصیه می‌شود.
نمونه‌هایی از محصولات حاوی گلیکولیک اسید:
- کرم لایه‌بردار AHA 10% درماتیپیک (حاوی روغن جوجوبا، عصاره آلوئه ورا و شی باتر)
- کرم لایه‌بردار AHA 20 سی بی پاریس (حاوی عصاره مرکبات، عصاره میوه گراندیس و گلیسیرین)
- محلول لایه‌بردار AHA + BHA L1 لوتارو (حاوی سالیسیلیک اسید و گلیسیرین)
- شامپو ضد شوره موی چرب و جوشدار کلیمپیروکس فولیکا آر ایکس (حاوی اکتوپیروکس و کلیمبازول)
- سرم لایه‌بردار پوست گود ژنز گلیکولیک اسید ساندی ریلی (حاوی گلیکولیک اسید، عصاره گلابی خاردار تخمیر شده و علف لیمو)
- کرم شب گلیکولیک اسید ضد لک و روشن کننده پوست وینوپرفکت کدلی (حاوی آنزیم پاپایا، وینیفرین و اسید گلیکولیک)
نتیجه‌گیری
همانطور که گفته شد، گلیکولیک اسید فواید بی‌شماری برای سلامت و زیبایی پوست و مو دارد. این لایه بردار قوی با افزایش تجدید سلولی و تحریک کلاژن سازی، به بهبود بافت، رنگ و درخشندگی پوست، کاهش علائم پیری و درمان آکنه کمک می‌کند. همچنین برای سلامت پوست سر، کاهش شوره و چربی اضافی مفید است. با این حال، استفاده از آن، به خصوص در غلظت‌های بالا، باید با احتیاط و طبق دستورالعمل‌ها یا تحت نظر متخصص پوست انجام شود تا از بروز حساسیت یا آسیب جلوگیری شود.
