روغن سبوس برنج یک ترکیب غنی از آنتی اکسیدان ها، ویتامین E، اسید های چرب و اسکوالن است که فواید زیادی برای پوست دارد. آنتی اکسیدان های موجود در این روغن به کاهش آسیب های ناشی از رادیکال های آزاد کمک می کنند، که به تأخیر در روند پیری پوست کمک می کند. ویتامین E و اسکوالن موجود در روغن سبوس برنج رطوبت را به پوست می‌رسانند و از خشکی و تحریکات جلوگیری می‌کنند، و به حفظ لطافت و نرمی پوست کمک می‌کنند. این روغن به واسطه خواص ضد التهابی اش می‌تواند به کاهش قرمزی و التهاب های پوستی کمک کند و برای پوست های حساس و مستعد التهاب نیز مناسب است. به همین دلایل، افزودن روغن سبوس برنج به صابون های دست ساز می‌تواند منجر به محصولی شود که علاوه بر پاک کنندگی، پوست را نرم و لطیف کند و به حفظ سلامت و زیبایی پوست کمک کند.
مقدمه
برنج یکی از قدیمی ترین گیاهان زراعی جهان است که قدمت آن به دوران پلیستوسن (Pleistocene) باز می گردد.
بر اساس دانش کنونی، خاستگاه برنج کشت شده (cultivated rice) در جنوب شرقی آسیا قرار دارد. قدیمی ترین اسناد مکتوب مربوط به چین و به ۲۸۰۰ سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد. در قرن نهم، مورها کشت برنج را به اسپانیا معرفی کردند. در ایتالیا، برنج از قرن پانزدهم کشت می شود. این محصول در قرن هفدهم به آمریکای شمالی وارد شد.
برنج از نظر خاک نیازمند خاک غنی از هوموس (humus)، لومی (loamy) و سنگین است تا بتواند آب کافی جذب کند. این گیاه به شرایط آب و هوایی، بارندگی و گرما حساس تر است. گونه های گرمسیری در دمای ۱۸ درجه سانتیگراد جوانه می زنند، در حالی که گونه های نیمه گرمسیری در دمای ۱۰ تا ۱۲ درجه سانتیگراد جوانه می زنند. برنج یخبندان را تحمل نمی کند و در زمان گلدهی به دمای ۲۵ تا ۳۵ درجه سانتیگراد نیاز دارد.
بیش از 90 درصد از تولید جهانی برنج (rice) از آسیا، به خصوص از هند (India)، مالزی (Malaysia)، فیلیپین (Philippines)، چین (China)، کره (Korea) و ژاپن (Japan) می‌آید. در اروپا، برنج در ایتالیا (Italy)، به‌ویژه در دره پو (Po Valley)، و همچنین در اسپانیا (Spain) و پرتغال (Portugal) کشت می‌شود. علاوه بر این، برنج در غرب آفریقا (West Africa) گرمسیری، جنوب ایالات متحده (USA) و در آمریکای جنوبی (South America) کشت می‌شود.
استخراج روغن سبوس برنج
روغن سبوس برنج (Rice bran oil) از جنین (embryos) یا لایه های خارجی (outer layers) دانه برنج (rice corn) با استفاده از هگزان (hexane) استخراج می شود. روغن خام (raw oil) به دلیل داشتن حدود 3 تا 20 درصد اسیدهای چرب آزاد (free fatty acids) و 5 تا 8 درصد مواد غیر قابل صابونی (unsaponifiable portion) قابل استفاده برای مصارف پزشکی یا به عنوان روغن خوراکی (edible oil) نیست. به همین دلیل، روغن پس از استخراج تصفیه (cleaned) و خنثی (neutralised) می‌شود.
رنگ روغن سبوس برنج
- کمی مایل به زرد (Slightly yellowish)
- زرد طلایی یا قهوه ای مایل به سبز (Golden yellow or greenish brown)
بوی روغن سبوس برنج
- کمی گلدار، با ته مزه برنج پخته (Slightly flowery, touch of boiled rice)
طعم روغن سبوس برنج
- خنثی (Neutral)
ترکیب اسید های چرب روغن سبوس برنج
| اسید چرب (نام انگلیسی) | محتوا به درصد |
|---|---|
| اسید پالمیتیک (Palmitic acid) | 12–18 |
| اسید لینولئیک (Linoleic acid) | 29–42 |
| اسید پالمیتولئیک (Palmitoleic acid) | 0.2 تا 0.4 |
| اسید اولئیک (Oleic acid) | 40 تا 50 |
| اسید لینولنیک (Linolenic acid) | تریس (Traces) |
| اسید استئاریک (Stearic acid) | 1 تا 3 |
| اسید آراشیدیک (Arachidic acid) | – |
| اسید میریستیک (Myristic acid) | 0.4 تا 1 |
ترکیب استرول ها
(غلظت بر حسب میلی گرم بر کیلوگرم و محتوا بر حسب درصد)
| نام استرول | محتوای کل (میلی گرم در 100 گرم روغن) |
|---|---|
| کل استرول | 10550 |
| کلسترول (Cholesterol) | – |
| براسیکاسترول (Brassicasterol) | – |
| کمپسترول (Campesterol) | 20-28 |
| استیگماسترول (Stigmasterol) | 8-15 |
| بتا-سیتوسترول (Beta-Sitosterol) | 49-54 |
| آ5-آوناسترول (A5-Avenasterol) | 5-11 |
| آ7-استیگماسترول (A7-Stigmasterol) | 1-2 |
| آ7-آوناسترول (A7-Avenasterol) | 2-4 |
ترکیب توکوفرول های روغن سبوس برنج
روغن سبوس برنج حاوی 32.3 میلی گرم توکوفرول در 100 گرم روغن (tocopherol/100 g oil) است.
سایر مواد تشکیل دهنده روغن سبوس برنج
| فارسی | انگلیسی |
|---|---|
| گاما-اوریزانول (γ-Oryzanol) | γ-Oryzanol |
| توکوفرول | Tocopherol |
| توکوتری‌انول | Tocotrienol |
| فیتواسترول‌ها | Phytosterols |
| پلی‌فنول‌ها | Polyphenols |
| لسیتین | Lecithin |
| موم | Wax |
| اسکوالن | Squalene |
مشخصات فیزیکی روغن سبوس برنج
- شاخص انکسار (refractive index): nD 25 = 1.470-1.473
- چگالی (density): d25 25 = 0.916-0.921
- عدد صابونی شدن (saponification number): 181-194
- عدد اسیدی (acid number): 4-120
- عدد یدی (iodine number): 89-108
- مواد غیرقابل صابونی شدن (unsaponifiable): 1-5%
ماندگاری روغن سبوس برنج:
در صورت نگهداری در جای خنک و تاریک، روغن تا ۱۲ ماه ماندگاری دارد. با این حال، روغن تصفیه نشده (Unrefined Oil) زودتر فاسد می شود.
ویژگی های روغن سبوس برنج
روغن سبوس برنج حاوی درصد بالایی از گاما-اوريزانول (γ-Oryzanol) است. این ماده ترکیبی از فروليك اسید (Ferulic Acid) و فیتواسترول ها (Phytosterols) می باشد. اسید فرولیک، همانند اسید کافئیک، به طور معمول در لایه های بیرونی گیاهان یافت می شود و به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل کرده و از گیاه در برابر رادیکال های آزاد محافظت می کند. اثرات گاما-اوريزانول در ادامه با جزئیات بیشتر توضیح داده شده است.
روغن سبوس برنج در داروسازی و پزشکی
روغن سبوس برنج حاوی اجزای مختلفی مانند گاما-اوريزانول، توكوترينول ها، توكوفرون ها و اسکوالن است که خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارند. در این راستا، اثر ضد سرطان و تأثیر مثبت بر سیستم قلبی عروقی به این روغن نسبت داده می شود. همچنین حاوی فیتواسترول هایی است که سهم عمده آن را بتاسيتوسترول تشکیل می دهد؛ ثابت شده است که فیتواسترول‌ها سنتز کلسترول را به طور رقابتی مهار می کنند.
در آسیا، روغن سبوس برنج مدتی است که به عنوان کاهنده کلسترول به کار می رود. گاما-اوريزانول که عمدتاً از روغن سبوس برنج به دست می آید، به بسیاری از محصولات مکمل های غذایی در بخش ورزشی اضافه می شود. حدس هایی وجود دارد که فیتواسترول های موجود در گاما-اوريزانول ممکن است باعث افزایش سطح تستوسترون و تحریک ترشح هورمون های رشد شوند و در نتیجه اثر آنابولیک داشته باشند. با توجه به اینکه کمتر از ۱۰ درصد فیتواسترول ها از روده جذب می شوند، بعید است که باعث افزایش حجم عضلات شوند. همچنین تصور می شود که اثر گاما-اوريزانول را می‌توان با افزایش نوراپی نفرین و بتا-اندورفین توضیح داد، اما این موضوع در مطالعات بالینی ثابت نشده است. با این وجود، روغن سبوس برنج همچنان با شعارهایی مانند “جایگزین طبیعی برای استروئیدهای آنابولیک”، “افزایش قدرت و حجم عضلات” و “کاهش خستگی” تبلیغ می شود.
روغن سبوس برنج در لوازم آرایشی
روغن سبوس برنج (Rice bran oil) به محصولات آرایشی مخصوصاً برای انواع پوست، به ویژه در روغن های مراقبت از کودک (baby-care oil) اضافه می‌شود.
همچنین، این روغن جزئی از بسیاری از کرم های ضد آفتاب (sunscreen) است، زیرا تصور می شود که گاما-اوریزانول (γ-oryzanol) موجود در آن یک ضد آفتاب طبیعی باشد. موم استخراج شده از روغن سبوس برنج در رژ لب (lipstick) استفاده می شود.
کاربرد های صنعتی روغن سبوس برنج
- مواد اولیه صابون و شمع: روغن سبوس برنج به عنوان ماده اولیه در تولید صابون و شمع استفاده می شود. (Soap, Candles)
- تصفیه چرم و نساجی: از روغن سبوس برنج برای تصفیه و نرم کردن چرم و نساجی استفاده می شود. (Leather, Textiles)
- ضد خوردگی: روغن سبوس برنج به عنوان یک عامل ضد خوردگی در صنایع مختلف به کار می‌رود. (Anti-corrosion agent)
کاربرد های خوراکی روغن سبوس برنج
- روغن خوراکی: در اروپا، روغن سبوس برنج به عنوان روغن خوراکی چندان مورد استفاده قرار نمی گیرد، اما در آسیا محبوبیت بالایی دارد و به عنوان روغن سالاد، پخت و پز و سرخ کردن استفاده می‌شود. (Salad oil, Cooking oil, Frying oil)
- سس مایونز و سس سالاد: روغن سبوس برنج به سس مایونز و سس سالاد اضافه می‌شود تا طعم و خواص آن را بهبود بخشد. (Mayonnaise, Salad dressings)
این روغن خیلی سبک (Very light oil) از بخش داخلی پوسته برنج (Interior of the rice husk) استخراج می شود و غنی از انواع اسیدهای چرب ضروری، اسکوالین (نرم کننده) (Squalene (emollient)) و انواع آنتی اکسیدان ها است و به آسانی جذب پوست می شود. روغن سبوس برنج در انواع کرم ها و روغن های ضدپیری استفاده می شود.
آرد برنج
آرد برنج به طور طبیعی نرم می کند و به طور ملایم سلول های مرده پوست را از صورت و بدن می زداید. آرد برنج در انواع آبگرم درمانی (Spa treatments) و صابون سازی استفاده می شود.
نشاسته برنج
نشاسته برنج یک جزء سازنده ارزان قیمت معمول و جایگزینی برای نشاسته ذرت است که به عنوان یک پر کننده (Filler) در ماسک های صورت، برای چسبناکی در انواع لوسیون ها و در میکاپ و انواع پودر های بدن (Body powders) استفاده می شود. نشاسته برنج همانند نشاسته ذرت وقتی که بر روی پوست استعمال شود و برای مدت طولانی بر روی پوست باقی بماند، قندهای طبیعی آن رشد مخمر را افزایش می دهد و می تواند آکنه را فعال کند و بثورات (Rash) و قرمزی را روی پوست ایجاد کند.
شربت برنج
شربت برنج (Rice syrup) عموما از از دانه کامل برنج قهوه ای که با آنزیم ها فراوری شده و سپس به صورت شربت با غلظت شبیه عسل جوشانده شده ساخته می شود. شربت برنج (Rice syrup) انواع آمینو اسیدها، اسیدهای چرب ضروری، انواع قندهای طبیعی، انواع ویتامین ها و مواد معدنی را دارد. شربت برنج به عنوان یک پاک کننده ی صورت و لایه بردار و در انواع ماسک های صورت استفاده می شود.
آب برنج
آب برنج بوسیله ی غوطه ورسازی و گاهی اوقات نیم جوش کردن برنج ساخته می شود و در انواع کرم های صورت به منظور درمان پسوریازیس (Psoriasis) و اگزما و به منظور تقویت نرمی و انعطاف پذیری پوست استفاده می شود. آب برنج همچنین در انواع پاک کننده های صورت و به منظور حل شدن و زدودن سلول های مرده پوست استفاده می شود.
