درخت چنار (با نام علمی Platanus orientalis) یکی از درختان بومی نواحی معتدل آسیا و اروپا است که از دیرباز در طب سنتی ایرانی، یونانی و هندی جایگاه ویژه ای داشته است. برگ های این درخت بزرگ و پنجه ای شکل بوده و به دلیل ترکیبات فعال دارویی، به ویژه در درمان بیماری های پوستی و التهابی مورد توجه قرار گرفته اند. با افزایش گرایش به مصرف محصولات گیاهی و طبیعی، برگ چنار به عنوان یک ماده اولیه ارزشمند برای فرمولاسیون های دست ساز مانند صابون های گیاهی، لوسیون ها و ماسک های صورت مطرح شده است.
ترکیبات شیمیایی فعال برگ چنار
ترکیبات شیمیایی فعال موجود در برگ چنار برگ چنار حاوی مجموعه ای از ترکیبات شیمیایی فعال است که مسئول اثرات درمانی و زیبایی آن هستند:
- فلاونوئید ها: ترکیبات آنتی اکسیدانی قوی که در حفاظت از پوست در برابر رادیکال های آزاد مؤثرند.
- تانن ها: اثر قابض دارند و در درمان زخم ها و التهابات مؤثرند.
- اسید های فنولیک: ترکیبات ضد التهاب و آنتی میکروبیال
- ساپونین ها و آلکالوئید ها: با اثرات تحریک سیستم ایمنی و بهبود ترمیم بافتی
جدول مقایسه ای ترکیبات و خواص آن ها:
| ترکیب فعال | اثر اصلی | کاربرد در محصولات دست‌ساز |
|---|---|---|
| فلاونوئید | آنتی اکسیدان ، ضد پیری | صابون، کرم ضد چروک |
| تانن | قابض، ضد عفونی کننده | لوسیون ضد جوش، ماسک |
| فنولیک اسید | ضد التهاب، ضد باکتری | صابون ضد آکنه، تونر طبیعی |
خواص دارویی برگ چنار
خواص دارویی برگ چنار استفاده از برگ چنار در طب سنتی و کاربردهای دارویی آن در تحقیقات نوین نیز تأیید شده است. برخی از مهم‌ترین خواص دارویی آن عبارتند از:
- ضد التهاب: اثر تسکین دهنده در التهابات پوستی و مفصلی
- ضد عفونی کننده طبیعی: مقابله با باکتری ها، قارچ ها و ویروس ها
- نرم کننده و آبرسان: به دلیل وجود فلاونوئید ها و موسیلاژ های گیاهی
- تسریع ترمیم زخم: با افزایش بازسازی سلولی در پوست
کاربرد برگ چنار در محصولات آرایشی و بهداشتی
برگ چنار در محصولات آرایشی و بهداشتی دست ساز در حوزه تولید محصولات گیاهی، برگ چنار می تواند نقش مهمی ایفا کند. مهم ترین محصولات قابل تولید با برگ چنار عبارتند از:
- صابون های گیاهی: پودر برگ چنار به‌عنوان یک افزودنی ضد باکتری و ضد التهاب
- ماسک صورت: برگ چنار به شکل عصاره یا پودر برای پوست های چرب و مستعد جوش
- لوسیون های گیاهی: برای تسکین اگزما و التهابات سطحی
- تونر های طبیعی: پاک‌سازی پوست و تنظیم چربی آن
فرم‌های مصرف برگ چنار:
- عصاره آبی (دم‌کرده)
- عصاره الکلی یا گلیسیرینی
- پودر برگ خشک شده
روش های استخراج مواد مؤثر برگ چنار
روش های استخراج مواد مؤثر برگ چنار برای مصارف آرایشی برای استفاده مؤثر از برگ چنار در فرمولاسیون های خانگی یا کارگاهی، روش های استخراج متنوعی وجود دارد:
- استخراج آبی: برگ‌ها را به مدت ۲۰ دقیقه در آب جوش دم کرده و پس از صاف کردن، برای ساخت تونر یا ماسک استفاده می‌شود.
- استخراج الکلی: ترکیب برگ خشک با اتانول ۷۰٪ برای استخراج مواد محلول در الکل، مناسب برای فرمولاسیون های نگهدارنده دار
- استخراج گلیسیرینی: گزینه‌ای ملایم برای پوست های حساس، با ترکیب برگ چنار خشک شده و گلیسیرین گیاهی
- خشک کردن و پودر کردن: برگ‌ها را در سایه خشک کرده و پودر حاصل را به صابون یا ماسک اضافه می کنند.
فرمولاسیون های پیشنهادی با برگ چنار
1. صابون گیاهی با برگ چنار:
مواد لازم:
- روغن زیتون ۵۰٪
- روغن نارگیل ۳۰٪
- روغن کرچک ۱۰٪
- پودر برگ چنار ۵٪
- محلول سود سوزآور (قلیا) طبق محاسبه SAP
روش تهیه: در مرحله تریس، پودر برگ چنار را اضافه کنید و در قالب بریزید. زمان استراحت ۴ تا ۶ هفته در دمای اتاق.
2. ماسک ضد آکنه با برگ چنار:
مواد:
- ۱ قاشق چای خوری پودر برگ چنار
- ۱ قاشق غذاخوری خاک رس سبز
- گلاب یا تونر طبیعی به مقدار لازم
روش مصرف: مواد را ترکیب کرده و به‌مدت ۱۵ دقیقه روی پوست قرار دهید، سپس با آب سرد بشویید.
3. تونر طبیعی برای پوست چرب:
مواد:
- ۱۰۰ میلی لیتر عصاره آبی برگ چنار
- ۵ قطره اسانس درخت چای
- ۱ قاشق چای‌خوری گلیسیرین گیاهی
روش مصرف: در بطری اسپری دار ریخته و روزانه پس از شست و شوی صورت استفاده شود.
احتیاط ها و نکات ایمنی در استفاده از برگ چنار گرچه برگ چنار عموماً بی ضرر است، برخی نکات ایمنی باید رعایت شوند:
- پیش از استفاده موضعی، تست پچ روی پوست انجام دهید.
- در دوران بارداری و شیردهی، مصرف طولانی‌مدت با احتیاط صورت گیرد.
- برای پوست های بسیار حساس، از عصاره گلیسیرینی استفاده شود.
- از مصرف خوراکی برگ چنار بدون مشورت با متخصص خودداری شود.
پایداری ترکیبات برگ چنار:
- فلاونوئیدها در برابر نور و گرمای شدید حساس‌اند؛ محصولات باید در ظروف مات نگهداری شوند.
- تانن ها با گذر زمان ممکن است ته‌نشین شوند؛ استفاده از عصاره تازه توصیه می شود.
جمع بندی و توصیه نهایی
برای علاقه‌مندان به گیاهان دارویی برگ چنار با خواص ضد التهاب، ضد عفونی کننده و ترمیم کننده، گزینه ای عالی برای استفاده در محصولات گیاهی دست ساز محسوب می شود. اگر به ساخت صابون های گیاهی، ماسک های طبیعی یا لوسیون‌های درمانی علاقه مند هستید، برگ چنار را به‌عنوان یک ماده اولیه ارزشمند فراموش نکنید. استفاده از فرم های مختلف برگ چنار متناسب با نوع پوست و محصول مورد نظر، نتایج بهتری به همراه خواهد داشت.
