کره شی (شی باتر) یک ماده طبیعی پرکاربرد در صنایع آرایشی، بهداشتی و صابون سازی است. این کره با خواص مرطوب کنندگی، ضد التهابی و آنتی اکسیدانی، جایگاه ویژه ای در مراقبت از پوست و مو دارد. در این مقاله، به بررسی خاستگاه، ترکیبات شیمیایی، فواید و کاربرد های کره شی همراه با جداول مقایسه ای و نکات کاربردی می پردازیم.
خاستگاه و روش تولید کره شی
کره شی از مغز دانه های درخت شی (Vitellaria paradoxa) استخراج می شود که بومی مناطق ساوانای غرب آفریقاست.
مناطق اصلی رشد درخت شی:
- کشور های تولید کننده: مالی، غنا، نیجریه، بنین، و ساحل عاج.
- ویژگی درخت:
- ارتفاع: ۶ تا ۱۲ متر.
- عمر مفید برای برداشت: ۴۰ تا ۵۰ سال.
- مقاوم در برابر کم‌آبی و خاک فقیر.
فرآیند سنتی استخراج کره شی:
- جمع آوری میوه و جداسازی مغز ها.
- خشک کردن مغز ها در آفتاب یا با حرارت.
- آسیاب کردن و جدا سازی پوسته.
- تفت دادن و ورز دادن با آب برای استخراج چربی.
- فیلتر کردن و بسته بندی نهایی.
ترکیبات شیمیایی کره شی
کره شی سرشار از اسید های چرب، ویتامین ها و ترکیبات ضد التهابی است که آن را به یک ماده چند کاربرد تبدیل می کند.
جدول ترکیبات اصلی کره شی:
| ترکیب | درصد/مقدار | فواید |
|---|---|---|
| اولئیک اسید | ۴۵-۵۰٪ | مرطوب کنندگی عمیق |
| استئاریک اسید | ۳۶-۴۱٪ | ایجاد حس نرمی در پوست |
| ویتامین E | ۹۰ میلی‌گرم/۱۰۰گرم | آنتی‌اکسیدان قوی |
| لوپئول | ۲۵-۲۸٪ | ضد التهاب و تسکین دهنده |
ترکیبات غیرصابونی شونده:
- توکوفرول ها (ضدپیری).
- کاروتن (ترمیم پوست).
- استرول‌ها (محافظت از سد پوستی).
فواید کره شی برای پوست و مو
۱. مراقبت از پوست
- نرم‌کنندگی قوی: جایگزین طبیعی کرم های شیمیایی برای پوست های خشک و حساس.
- کاهش چین و چروک: تحریک تولید کلاژن با ویتامین E.
- درمان اگزما و پسوریازیس: خاصیت ضدالتهابی اثبات شده در مطالعات
۲. سلامت مو
- نرم‌کننده طبیعی: ترکیب با روغن نارگیل برای رطوبت‌رسانی عمیق.
- درمان شوره: ترکیب با روغن درخت چای برای کاهش عفونت‌های قارچی.
- محافظت از آسیب حرارتی: ایجاد لایه محافظتی قبل از سشوار یا اتوی مو.
جدول مقایسه کره شی با محصولات شیمیایی:
| ویژگی | کره شی | محصولات شیمیایی |
|---|---|---|
| نرم‌کنندگی | عمیق و پایدار | موقت |
| عوارض جانبی | ندارد | احتمال خشکی پوست |
| ترکیبات | ۱۰۰٪ طبیعی | حاوی پارابن و سولفات |
| قیمت | مقرون به صرفه | گران‌تر |
کاربرد کره شی در صابون سازی و محصولات آرایشی
کره شی به دلیل نقطه ذوب مناسب (۳۲-۴۵°C) و بافت نرم، یک ماده کلیدی در تولید صابون های گیاهی و لوازم آرایشی است.
مزایای استفاده در صابون‌سازی:
- ایجاد کف ملایم و غیرمحرک برای پوست های حساس.
- افزایش ماندگاری صابون با خاصیت آنتی اکسیدانی.
- بهبود خاصیت آبرسانی و جلوگیری از خشکی پوست.
نکته حرفه‌ای: افزودن ۵-۱۰٪ کره شی به فرمول صابون، موجب ایجاد بافت لوکس و جذب سریع رطوبت می شود.
کره شی در پزشکی و مطالعات بالینی
نتایج پژوهش های معتبر:
- درمان درماتیت: در مطالعه ای روی ۵۰ بیمار، کره شی خالص بهبود ۸۵٪ در علائم پوستی نشان داد (منبع: Dermatologic Therapy).
- کاهش کلسترول: مصرف روزانه ۳۰ گرم کره شی، کاهش ۸٪ در LDL را به همراه داشت (منبع: Critical Reviews in Food Science and Nutrition).
جدول مقایسه با کرم های استروئیدی:
| پارامتر | کره شی خالص | کرم استروئیدی |
|---|---|---|
| بهبود خشکی پوست | ۹۰٪ | ۷۰٪ |
| عوارض جانبی | ندارد | آتروفی پوست |
نحوه نگهداری و انتخاب کره شی مرغوب
- ماندگاری: تا ۲ سال در دمای اتاق (دور از نور و رطوبت).
- نشانه‌های خلوص:
- رنگ: سفید تا زرد کمرنگ.
- بو: ملایم و آجیلی (عدم وجود بوی تند شیمیایی).
تفاوت کره شی و روغن شی
| ویژگی | کره شی | روغن شی |
|---|---|---|
| حالت فیزیکی | جامد در دمای اتاق | مایع |
| کاربرد | کرم ها، صابون ها | روغن ماساژ، لوسیون |
| نقطه ذوب | ۳۲-۴۵°C | پایین‌تر از ۲۵°C |
ویدیوی تولید سنتی کره شی در کشور غنا
جمع بندی
کره شی با ترکیبات منحصر به فردش، نه تنها یک مرطوب کننده طبیعی است، بلکه جایگزین ایمنی برای محصولات شیمیایی محسوب می شود. از صابون سازی تا درمان مشکلات پوستی، این ماده همه کاره، اعتبار خود را در علم آرایشی-بهداشتی و پزشکی تثبیت کرده است.
مراجع:
