چرا نباید از صابون استفاده کنیم؟ چرا صابون برای پوست مضره؟ صورتتان را با صابون نشویید! آیا شستن صورت با صابون مضر است؟ مضرات صابون برای پوست صورت چیست؟
پرسش های بالا برای شما آشنا نیست؟ حتما در شبکه های اجتماعی افرادی را دیده اید که درباره مضرات و بدی های صابون ها سخن می گن و در عوض سعی در فروش دیگر محصولات جایگزین صابون (نظیر پن صورت، ژل ها و …) دارند!
این مقاله پاسخی است به شبهات و اطلاعات نادرستی که این گونه افراد معمولا در شبکه های اجتماعی و بعضا در وبسایت های فارسی زبان نشر می دهند!
فهرست مطالب
1- شبهات مربوط به pH صابون:
متن زیر مربوط به یکی از وبسایت های فارسی زبان است که بسیاری از وبسایت ها نا آگاهانه از روی همین متن کپی می کنن و بعضی افراد فعال در شبکه های اجتماعی بر همین اساس محتوی آموزشی تولید می کنند!
“صابون یک شوینده قوی با درصد PH و اسیدیته بالا و دارای مواد شیمیایی غلیظی است که می‌تواند به پوست صورت آسیب رسانده و چربیها و رطوبت ضروری آن را از بین ببرد و در صورت شستشوی صورت با صابون در طولانی مدت عوارض زیر را در پی خواهد داشت:
- از بین رفتن ماهیت پوست و آسیب پذیر شدن در برابر میکروب‌ها
- خشک، زبر و کدر شدن پوست
- پیری زودرس پوست
- بر هم خوردن تعادل چربی پوست (خشکی یا چربی بیش از حد)
- پوست پوست شدن و افزایش جوش‌ها و آکنه‌های پوستی
- حساس شدن پوست صورت و پیدایش اگزما یا سایر حساسیت‌های پوستی در افرادی که پوست خشک دارند.
- عوض شدن pH طبیعی پوست”
خب بریم سر وقت نقد متن بالا! “صابون یک شوینده قوی است با pH و اسیدیته بالا…”
صابون شوینده قوی است! نظرتون درباره صابون کاستیل که تماما از روغن زیتون ساخته میشه و بسیار ملایم هست چیه؟ قوی بودن یا ملایم بودن قدرت پاک کنندگی صابون بستگی به عدد کلینزینگ صابون مورد استفاده داره و این موارد به طور کامل در آموزش های معتبر صابون سازی از جمله آموزش صفر تا صد صابون سازی تک ایده و دوره جامع نخبگان صابون ساز تک ایده به هنرجوها آموزش داده می شود!
در نتیجه بیان این مطلب که صابون شوینده بسیار قوی است از اساس اشتباه است و بستگی به فرمولاسیون صابون دارد! صابون ساز می تواند صابون با پاک کنندگی بسیار بالا یا پاک کنندگی پایین تولید کند. همه چیز بستگی به تارگت صابون ساز دارد که صابون تولید شده قرار است برای چه نوع پوستی استفاده شود! اگر صابون برای پوست بسیار چرب طراحی می شود، خب طبیعی است صابون ساز قدرت پاک کنندگی صابون را افزایش می دهد تا چربی های مازاد بر روی پوست فرد به مقدار بیشتری زدوده شود، اگر برای پوست خیلی خشک یا برای پوست های بسیار حساس صابون ساخته می شود، در نتیجه فرمولاسیون باید به گونه ای باشد که صابون ملایم باشد و به میزان بیش از اندازه چربی های پوست را از بین نبرد!
بریم برای ادامه نقد ” …درصد PH و اسیدیته بالا… “:
پی‌اچ یا پ هاش (به انگلیسی: pH ) مقیاسی برای تعیین میزان اسیدی یا بازی بودن یک محلول آبی است. هرچه محلول اسیدی تر باشد عدد pH کوچکتر، و هر چه بازی تر باشد،عدد pH بزرگتری خواهد داشت. در دمای اتاق گسترهٔ بازهٔ pH از عدد صفر تا عدد 14 متغییر است. عدد صفر اسیدی‌ترین محیط و عدد ۱۴ بازی‌ترین محیط را مشخص می‌کند. بنابراین بیان “درصد pH” اشتباه است و نویسنده باید عدد پی اچ را در محیط آبی بیان کند.
اظهار “..اسیدیته بالا..” برای صابون کاملا اشتباه است! اسیدیته بالا به معنی وجود اسید در صابون هستش در حالی که صابون ها بسته به نوع سورفکتانت بکار رفته در آن ها می توانند پی اچ اسیدی، خنثی یا بازی داشته باشند! وقتی فردی می گوید اسیدیته بالاست یعنی پی اچ صابون بسیار پایین هستش! اگر بازیسیسته بالا باشد به معنی آن است که pH صابون بالاتر از عدد 7 هستش!
درباره جمله “…دارای مواد شیمیایی غلیظی است که می‌تواند به پوست صورت آسیب رسانده و چربیها و رطوبت ضروری آن را از بین ببرد ..” مشخص نیست منظور نویسنده از مواد شیمیایی غلیظ چیست برای مثال صابون کاستیل که به طور کامل از روغن زیتون ساخته میشود چه مواد شیمیایی غلیظی دارد!!! اگر منظور نویسنده استفاده از قلیا جهت ساخت صابون است، ذکر مطلب فوق بسیار احمقانه است چرا که قلیا با روغن ها واکنش می دهد و نمک اسید چرب و گلیسرین تولید می شود و با مصرف کامل قلیا در صابون هیچ ماده شیمیایی اضافی در صابون وجود ندارد که بخواد غلیظ باشد یا نباشد! علاوه بر این در قدیم از چربی حیوانی یا روغن های گیاهی و خاکستر چوب،صابون ها ساخته می شد! خاکستر چوب ماده شیمیایی غلیط بوده یا روغن ها و چربی های مورد استفاده؟!!! منظور نویسنده از این که “…مواد شیمیایی غلیظی است که می‌تواند به پوست صورت آسیب رسانده…” مشخص نیست آیا نویسنده معتقد است صابون فقط به پوست صورت آسیب می زند و برای بقیه اعضای بدن مشکلی ندارد؟
درباره نظر نویسنده که میفرمایند صابون ها چربی ها و رطوبت پوست را ازبین می برند، پیشنهاد می کنم نویسنده محترم اطلاعات خود را درباره سوپرفت (superfat) و مواد جاذب رطوبت (humectant) که در صابون ها استفاده می شوند تحقیق نمایند! در فرمولاسیون های استاندارد صابون همواره مقداری روغن مازاد درنظر گرفته می شود تا اطمینان حاصل شود تمامی قلیا در صابون مصرف شده و پی اچ صابون بیش از اندازه بالا نباشد و از سوی دیگر این سوپر فت در زمان شستشوی پوست با صابون، چربی های زدوده شده بر روی پوست را جبران می کند و در نتیجه اگر صابون به خوبی فرموله شده باشد نه تنها سبب خشکی پوست نمی شود بلکه به نرم کنندگی پوست کمک می کند! صابون های ملایم نظیر صابون کاستیل نرم کنندگی (conditioning) بالایی دارند و برای پوست بسیار نرم کننده هستند!
اظهار نظر نویسنده درباره از بین بردن رطوبت پوست توسط صابون نیز کاملا اشتباه است! در صابون های دست ساز گلیسرین حاصل از واکنش صابونی شدن جدا نمی شود و در صابون وجود دارد و سبب جذب و نگهداری آب بر روی پوست می شود. علاوه بر این استفاده از مواد جاذب رطوبت در صابون (موئادی همچون عسل، آلوئه ورا و …) سبب جذب و نگهداری رطوبت بر روی پوست می شود. علاوه برhumectant، امولینت های استفاده در صابون می تواند به حفظ و نگهداری رطوبت بر روی پوست کمک کند!
درباره عبارت ” از بین رفتن ماهیت پوست و آسیب پذیر شدن در برابر میکروب‌ها“، منظور از از بین رفتن ماهیت پوست مشخص نیست! یعنی چه؟ پوست به ماده دیگری تبدیل می شود یا کلا از بین می رود؟!! پوست دارای لایه های گوناگون هستش و خارجی ترین لایه پوست دارای سلولی های مرده و بر روی آن لایه ای از سبوم تولید شده از غدد سباسه و… وجود دارد. پوست به راحتی توانایی تنظیم پی اچ مناسب را برای خود دارد و به فرض اگر از صابون با پی اچ بالا استفاده شود، در کمترین زمان پی اچ پوست به حالت اولیه خود بر می گردد! تا زمانی که بر روی پوست جراحات جدی ایجاد نشود، سد محافظتی پوست به آسانی در برابر هجوم عوامل میکروبی مقاومت می کند و پی اچ خود را تنظیم می کند.
درباره جمله “خشک، زبر و کدر شدن پوست” مشخص نیست چرا صابون با فرمولاسیون استاندارد باید پوست را خشک، زبر و کدر کند! بسیاری از مواد موثره وجود دارند که به روشن شدن پوست کمک می کنند و در صابون هایی که با هدف روشن کنندگی پوست طراحی می شوند بکار می روند! بسیاری از صابون های از لایه بردارهای فیزیکی یا شیمیایی استفاده می کنند که سبب زدودن سلول های مرده از روی پوست می شوند و به روشن شدن پوست کمک می کنند! بنابراین جمله بالا از اساس اشتباه است!
درباره جمله “پیری زودرس پوست“، بسیاری از مواد موثره برای پیشگیری از پیری پوست در بعضی صابون ها استفاده می شوند! روند پیری پوست دلایل گوناگونی دارد از جمله خشکی پوست، قرار گرفتن پوست در زیر آفتاب شدید، قرار گرفتن پوست در شرایط سخت محیطی نظیر آب و هوای سرد، بادهای شدید و …، و بسیاری از دیگر عوامل که خارج از بحث کنونی است! بنابراین جمله بالا نیز اشتباه است!
درباره ” بر هم خوردن تعادل چربی پوست (خشکی یا چربی بیش از حد), برخی صابون های از خاک رس، ذغال فعال و دیگر مواد متعادل کننده ترشح سبوم در فمرخولاسیون خود استفاده می کنند و عبارت بالا از لحاظ علمی کاملا اشتباه است!
درباره “پوست پوست شدن و افزایش جوش‌ها و آکنه‌های پوستی“، توصیه می شود نویسنده محترم به داروخانه محل سکونت خود مراجعه کنند و درباره صابون های ضد جوش و آکنه از متصدی داروخانه سوال کنند! بنده حدس میزنم سازندگان صابون های ضد آکنه و متخصصین پوست سواد بیشتری در رابطه با استفاده از این گونه صابون ها و فواید آن ها در برطرف کردن مشکلات پوستی در مقایسه با سواد نویسنده محترم داشته باشند!
درباره ” حساس شدن پوست صورت و پیدایش اگزما یا سایر حساسیت‌های پوستی در افرادی که پوست خشک دارند”,این جمله هم نادرست است و صابون ها بسته به هدفی که ساخته می شوند می توانند اگزما را درمان کنند همه چیز بستگی به فرمولاسیون و هدف سازنده صابون از صابون تولیدی دارد!
درباره ” عوض شدن pH طبیعی پوست”, دراین باره در ابتدای این نقد به اندازه کافی صحبت شد! پی اچ صابون بسته به نوع سورفکتانت و فرمولاسیون می تواند pH اسیدی، خنثی یا بازی داشته باشد!
2- ادعای تبدیل صابون به مواد سازنده خود در هنگام استفاده بر روی پوست!
خیلی ساده اگه بخوام توضیح بدم، صابون های رایجی که در دسترس همگان هستش نمک قلیایی اسیدهای چرب هستند! برای تولید این نمک ها (صابون ها)، قلیا با تری گلیسریدها (یعنی همان چربی ها یا روغن ها) واکنش می دهد و با شکستن پیوندهای استری، نمک اسید چرب (یعنی همان صابون) و گلیسرین را تولید می کند! زمانی که این واکنش انجام شد و نمک اسید چرب تولید شد به هیچ عنوان طی فرایندهای معمولی یعنی شستن پوست با صابون به اجزای اولیه خود (یعنی قلیا، تری گلیسرید و آب) تبدیل نمی شود!
جهت درک بهتر توضیحات بالا واکنش کلی تولید صابون را در ادامه در تصویر زیر مشاهده می فرمایید:
حتما در شیمی دوران دبیرستان با این موضوع آشنا شده اید که در علم شیمی، واکنش های یک طرفه به صورت یک فلش مانند آنچه در تصویر بالا نشان داده شده به تصویر می کشند و واکنش های دو طرفه (تعادلی) را به صورت دو فلش موازی و در خلاف جهت یکدیگر و یا یک فلش دو طرفه به تصویر می کشند. برای مثال هیدرولیز تری گلیسریدها (روغن ها و چربی ها) توسط آب یک واکنش برگشت پذیر است!
نتیجه نقد بالا: با شستشوی پوست توسط صابون، صابون به اجزای سازنده خود تبدیل نمی شود!
