اگر به دنبال یک اسانس معطر با خواصی بی‌نظیر برای آرامش ذهن، بهبود پوست، تقویت مو، و حتی افزایش میل جنسی هستید، اسانس یلانگ یلانگ همان گنجینه‌ای است که باید کشفش کنید. در این مقاله با منشأ، روش های استخراج، ترکیبات شیمیایی، مزایا، نحوه استفاده، و احتیاطات ضروری این روغن ارزشمند آشنا می‌شوید. قبل از اینکه از این رایحه افسانه‌ای استفاده کنید، تمام آنچه باید بدانید را اینجا بخوانید.
منشأ و مشخصات یلانگ یلانگ
یلانگ یلانگ (Ylang Ylang) نام گل‌های درخت کانانگا (Cananga odorata) است. این درخت گرمسیری بومی مناطق اطراف اقیانوس هند مانند هند، فیلیپین، مالزی، اندونزی و بخش هایی از استرالیا است. یلانگ یلانگ گلی زرد و ستاره‌ای شکل با گلبرگ های مایل به سبز است که دارای رایحه ای قوی، دلپذیر، شیرین، گلی، میوه‌ای و غنی است. این رایحه به دلیل ترکیبات آلی فرار تولید شده توسط گل‌ها ایجاد می شود. معنی یلانگ یلانگ در واقع “گل گل” است و به دلیل بوی شیرین و گل مانندش به این نام خوانده می شود.
فرآیند تولید و انواع اسانس یلانگ یلانگ
اسانس یلانگ یلانگ معمولاً از گلبرگ‌های درخت از طریق فرآیند تقطیر با بخار آب استخراج می‌شود. این روش ترکیبات فرار روغن را به بهترین نحو حفظ می‌کند. زمان برداشت گل‌ها بر کیفیت روغن تاثیر می‌گذارد؛ اعتقاد بر این است که گل‌هایی که صبح زود چیده می‌شوند، بیشترین کیفیت روغن را دارند. شدیدترین بو از غروب تا طلوع آفتاب منتشر می‌شود.
روغن‌های یلانگ یلانگ بر اساس رتبه آنها در طی فرآیند تقطیر درجه‌بندی می‌شوند:
- یلانگ یلانگ اکسترا (Extra): قوی‌ترین رایحه را دارد اما سریع از بین می‌رود. این گران‌ترین و قوی ترین شکل عصاره است و حاوی بالاترین غلظت ترکیبات طبیعی و آلی مانند لینالول، ژرانیل استات و بنزیل استات است. روغنی که از 1 تا 2 ساعت اول فرآیند تقطیر به دست می‌آید، “Extra” نامیده می‌شود.
- روغن‌های یلانگ یلانگ شماره ۱، ۲ یا ۳: قدرت عطر کمتری دارند اما به ترتیب متراکم‌تر و ماندگارتر هستند.
- روغن کانانگا (یلانگ یلانگ شماره ۳): ظریف‌ترین رایحه را دارد.
- اسانس کامل یلانگ یلانگ (Complete/Full): حاوی ترکیبی از هر چهار سطح رایحه از اکسترا تا شماره ۳ است. نسخه “کامل” بیشتر جوهره گل اصلی را حفظ می‌کند و رایحه آن نسبت به “Extra” سبک‌تر است. ماندگاری یلانگ یلانگ که ترکیبی از هر چهار مرحله تقطیر است و حاوی سنگین‌ترین ترکیبات مانند بتاکاریوفیلن (BCP) و ژرماکرین است، عمیق‌تر می‌شود.
کیفیت اسانس به کشت گل‌هایی که استفاده می‌شود و فرآیند تقطیر ۱۴ ساعته آن بستگی دارد.
ترکیبات شیمیایی اسانس یلانگ یلانگ
ماده اصلی موجود در اسانس یلانگ یلانگ، لینالول است. همچنین حاوی انواع مختلفی از فلاونوئیدها، ترپن‌ها، متیل موشاتولین، لیریودنین و اسید دی هیدروکسی بنزوئیک است. ترپنوئیدها دارای اثر مهاری قوی بر تکثیر سلول‌های سرطانی و سمیت سلولی سیستم ایمنی هستند. ایزوژنول نیز یکی از ترکیبات موجود در یلانگ یلانگ است که ممکن است حساسیت‌زا باشد.
کاربردها و مزایا اسانس یلانگ یلانگ
اسانس یلانگ یلانگ در آروماتراپی، عطرسازی، شمع سازی، صابون سازی، ساخت خوشبو کننده ها، محصولات مراقبت از پوست و مو و محصولات آرایشی و بهداشتی کاربرد دارد. در آروماتراپی، تصور بر این است که استنشاق یا جذب عطر آن از طریق پوست پیام‌هایی را به سیستم لیمبیک مغز می‌رساند که در کنترل احساسات نقش دارد.
مزایای گزارش شده برای یلانگ یلانگ شامل موارد زیر است:
- سلامت روان و خلق و خو: افزایش روحیه، کاهش افسردگی، کاهش اضطراب و دلشوره، افزایش عزت نفس، ایجاد احساس آرامش، کاهش تنش‌های روحی، بهبود خوش بینی و شادی، و تقویت ذهن مثبت. برخی مطالعات نشان داده‌اند که لینالول به عنوان یک ضد افسردگی عمل می‌کند.
- سیستم قلبی عروقی: کاهش فشار خون، کاهش ضربان قلب، تنظیم ضربان قلب و جلوگیری از آریتمی قلبی، و بهبود جریان خون. با این حال، برخی منابع اشاره می‌کنند که اثر یلانگ یلانگ به تنهایی بر فشار خون هنوز کاملا مشخص نیست.
- پوست و مو: تحریک تولید چربی (سبوم) در پوست و پوست سر، مرطوب کننده و نرم کننده پوست و مو، کاهش خشکی پوست و پوست سر، تعادل چربی پوست (برای پوست‌های چرب و خشک)، درمان آکنه، درمان اگزما و درماتیت، کاهش سوزش پوست، درمان جای زخم و سوختگی، جلوگیری از علائم پیری (ضد چروک) به دلیل آنتی اکسیدان‌ها، ترمیم سلولی پوست، جلوگیری از ریزش مو، کمک به درمان شوره سر، بهبود درخشش و سلامتی مو، درمان وز مو و جلوگیری از گره خوردن مو.
- خواص ضد میکروبی و ضد التهابی: دارای خواص ضد باکتری، ضد ویروس، ضد قارچ، و ضد التهابی. می‌تواند به جلوگیری از عفونت در زخم‌ها و کزاز کمک کند و با تشکیل بیوفیلم باکتری مبارزه کند. به ویژه در کاهش Candida albicans موثر است.
- میل جنسی: به طور گسترده‌ای به عنوان داروی تقویت کننده میل جنسی و برای تحریک جنسی استفاده می‌شود، اگرچه مزایای آن در این زمینه در درجه اول حدیثی است. می‌تواند برای افرادی که به دلیل استرس، افسردگی یا آلودگی میل جنسی کمی دارند مفید باشد. در اندونزی معمولاً برای تزئین رختخواب تازه عروسان استفاده می‌شود به دلیل خواص افزایش دهنده میل جنسی و آرام بخش. می‌تواند اضطراب جنسی را کاهش دهد.
- عملکرد شناختی: بهبود عملکرد شناختی، حافظه و تفکر در بزرگسالان سالم.
- انرژی: برخی افراد آن را انرژی زا و مفید برای مبارزه با خستگی یا بدن درد می‌دانند.
- سیستم گوارشی: ارتقاء سلامت روده و کمک به هضم غذا. می‌تواند برای درمان عفونت در اندام‌های داخلی مانند معده و روده مفید باشد. همچنین در طب سنتی برای ناراحتی معده استفاده می‌شود.
- خواب: کمک به افراد مبتلا به بی‌خوابی و اختلالات خواب. ایجاد حس آرام بخش که به آماده شدن بدن برای خواب کمک می‌کند.
- دفع حشرات: دفع حشرات پرنده و کشتن لاروها. می‌تواند به عنوان یک ماده دافع حشرات عمل کند و با موفقیت به عنوان دستگاه بخور طبیعی برای زدودن موریانه‌های ژاپنی استفاده شده است.
- سایر مصارف سنتی: روماتیسم، نقرس، مالاریا (به صورت خشک شده)، سردرد، ذات الریه، بیماری پای ورزشکار، سرماخوردگی، سرفه، تب، تنش عضلانی، عفونت سینوس‌ها. همچنین در برخی نقاط گل‌های یلانگ یلانگ به صورت خمیر کوبیده شده و به عنوان استنشاقی برای درمان آسم استفاده می‌شود. ممکن است به کاهش علائم سندروم پیش از قاعدگی (PMS) کمک کند.
اشکال موجود روغن یلانگ یلانگ
روغن یلانگ یلانگ را می‌توان به صورت اسانس خریداری کرد. همچنین می‌تواند به عنوان یک ماده در بسیاری از محصولات تجاری مانند محصولات پوست و مو، شمع‌های معطر، روغن ماساژ، عطر و ادکلن یافت شود.
نحوه استفاده روغن یلانگ یلانگ
روغن یلانگ یلانگ به روش‌های مختلفی استفاده می‌شود:
- استنشاقی (آروماتراپی): می‌توان آن را با استفاده از دستگاه بخور (دیفیوزر) در فضا پخش کرد، مستقیماً از بطری استنشاق کرد، یا روی یک پارچه ریخت و استشمام کرد. بوییدن آن می‌تواند برای درمان اضطراب، افسردگی و بی‌خوابی استفاده شود.
- موضعی: باید حتماً با یک روغن حامل مناسب مانند روغن جوجوبا، نارگیل، پسته، بادام، آووکادو، زیتون یا ماکادمیا مخلوط و رقیق شود. می‌توان آن را برای مراقبت از پوست خشک و ماساژ استفاده کرد. همچنین می‌توان آن را روی پوست سر مالید تا تولید روغن را تحریک کرده و خشکی آن را کاهش دهد. برای استفاده موضعی، معمولاً یک قطره اسانس به ازای هر قاشق چای‌خوری روغن حامل توصیه می‌شود. می‌توان آن را به آب وان حمام اضافه کرد.
- خوراکی: برخی منابع اشاره می‌کنند که یلانگ یلانگ در صورت استفاده به عنوان افزودنی غذایی بی‌خطر است. با این حال، استفاده خوراکی آن با احتیاط فراوان توصیه می‌شود. باید از اعتبار و کیفیت روغن مطمئن شد. برای تهیه چای، تنها یک قطره روغن کافی است. اطلاعات علمی کافی برای تعیین دوز مناسب خوراکی در مقادیر بالا وجود ندارد. برخی منابع قاطعانه بیان می‌کنند که محصولات آنها تنها برای استفاده خارجی هستند، مگر با تجویز فرد متخصص.
- ترکیب با سایر روغن‌ها: یلانگ یلانگ به خوبی با طیف وسیعی از روغن‌های اساسی مانند ترنج، لیمو، چوب صندل، نارگیل، شمعدانی، رز، اسطوخودوس، کندر، یاس، پرتقال، گریپ فروت، وتیور، مرزنجوش و نرولی ترکیب می‌شود.
احتیاطات و عوارض جانبی روغن یلانگ یلانگ
استفاده از روغن یلانگ یلانگ به طور کلی برای بیشتر افراد ایمن و بی‌خطر است، مشروط بر اینکه به درستی و به میزان مناسب استفاده شود. با این حال، احتیاطات و عوارض جانبی احتمالی وجود دارد:
- تحریک پوست و حساسیت: یلانگ یلانگ حاوی چندین حساسیت‌زا مانند ایزوژنول است. در صورت استفاده موضعی می‌تواند برای پوست تحریک‌کننده باشد. همیشه باید قبل از استفاده روی ناحیه وسیعی از بدن، صورت یا پوست سر، آن را با روغن حامل رقیق کرده و تست پچ انجام داد و ۲۴ ساعت قبل از استفاده گسترده صبر کرد. روغن‌های اسانس را نباید بدون رقیق کردن مستقیماً روی پوست قرار داد.
- فشار خون پایین: افرادی که فشار خون پایین دارند باید احتیاط کنند.
- بیماری‌های قلبی و داروهای فشار خون: اگر داروهای فشار خون مصرف می‌کنید یا مشکل قلبی دارید، قبل از شروع درمان با هر داروی گیاهی جدید با پزشک خود مشورت کنید.
- زنان باردار و شیرده: به نظر می‌رسد در مقادیر کم، زمانی که از روغن با کیفیت بالا استفاده می‌شود، بی‌خطر است. با این حال، حتماً باید با پزشک متخصص مشورت شود و هرگز نباید بدون اجازه پزشک مصرف شود.
- کودکان: به نظر می‌رسد در مقادیر کم، زمانی که از روغن با کیفیت بالا استفاده می‌شود، بی‌خطر است. با این حال، برای کودکان باید از پزشک اطفال سوال شود تا از بی‌خطر بودن آن اطمینان حاصل شود.
- حیوانات خانگی: برای سگ و گربه سمی است. نباید آن را روی پوست، پنجه‌ها یا بدن حیوان خانگی استفاده کرد و باید مطمئن شد که در جایی که حیوان خانگی شما ممکن است آن را لیس بزند و یا استنشاق کند استفاده نمی‌شود. هرگز روغن‌ها را جایی نگذارید که سگ شما بتواند آنها را مصرف کند. در صورت مشکوک شدن به مصرف توسط حیوان، به دامپزشک مراجعه کنید.
- مصرف خوراکی در مقادیر بالا: اطلاعات کافی برای پی بردن به ریسک‌های مصرف خوراکی با دوزهای بالا وجود ندارد و گاهی مصرف زیاد می‌تواند مشکل‌زا باشد. باید از عدم حساسیت خود مطمئن شد و افرادی که بیماری‌های خاصی دارند یا داروی خاصی مصرف می‌کنند نباید بدون مشورت پزشک از آن استفاده کنند.
- مناطق حساس: این روغن را به هیچ عنوان در نواحی چشم، گوش، زخم باز و مناطق حساس بدن استفاده نکنید.
- نگهداری: در یک ظرف شیشه‌ای مات و در یک مکان تاریک و خنک نگهداری شود. ماندگاری طولانی دارد و می‌توان چندین دسته را برای یک سال یا بیشتر ذخیره کرد. هرگز از روغنی که تاریخ مصرف آن گذشته یا بوی گندیده دارد، استفاده نکنید. از یخ زدگی در یخچال ممانعت شود. دور از دید و دسترس کودکان نگهداری شود.
محدودیت‌های تحقیقاتی روغن یلانگ یلانگ
اگرچه تحقیقات در مورد اثرات درمانی روغن یلانگ یلانگ در آروماتراپی محدود هستند، اما شواهد و مدارکی وجود دارد که نشان می‌دهد این روغن خواص مشخصی دارد. بسیاری از ادعاها به صورت علمی مورد بررسی قرار نگرفته‌اند و حتی برخی که کمی مطالعه شده‌اند، هنوز توسط شواهد و مدارک کافی پشتیبانی نمی‌شوند. سازمان‌هایی مانند FDA خلوص یا کیفیت روغن‌های ضروری را نظارت یا تنظیم نمی‌کنند. مهم است که قبل از استفاده با یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی صحبت کنید و کیفیت محصول یک برند را تحقیق کنید.
به طور خلاصه، اسانس یلانگ یلانگ یک روغن طبیعی معطر با سابقه طولانی در طب سنتی و آروماتراپی است که مزایای بالقوه‌ای برای سلامت روان، سیستم قلبی عروقی، پوست و مو، و موارد دیگر دارد. با این حال، استفاده از آن نیازمند رعایت دقیق دستورالعمل‌ها، به ویژه رقیق‌سازی برای استفاده موضعی و احتیاط فراوان برای مصرف خوراکی، و آگاهی از خطرات احتمالی برای برخی افراد و حیوانات خانگی است. همیشه توصیه می‌شود قبل از استفاده از این روغن برای اهداف درمانی، با پزشک یا متخصص مشورت شود.
