علف خس خس، با نام علمی Chrysopogon zizanioides (L.) Roberty و Vetiveria zizanioides (Linn) Nash، یک گیاه چند ساله معطر و علفی است که در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان میروید. این گیاه که با نام های دیگری چون علف خس خس، خس، خسخس و “عطر خاک” نیز شناخته میشود، اصلی ترین کاربردش در صنعت عطرسازی و طب سنتی است. ریشههای معطر و فیبری آن، که تا عمق زیادی در خاک فرو میروند، منبع اصلی روغن علف خس خس هستند. محبوبیت خس خس به دلیل رایحه دلنشین و فواید متنوع آن، روز به روز در حال افزایش است.
تاریخچه و اهمیت فرهنگی علف خس خس
علف خس خس ریشهای دیرینه در فرهنگ و طب سنتی دارد. این گیاه بومی هند، پاکستان، بنگلادش، سریلانکا و مالزی است و اکنون در بیش از ۱۰۰ کشور در سراسر جهان کشت میشود. از هزاران سال پیش، تقریباً تمام بخشهای گیاه علف خس خس برای کاربردهای مختلفی از جمله ساخت عطر، صابون، مواد آرایشی، و حتی به عنوان طعمدهنده در نوشیدنیهای الکلی استفاده میشده است. در هند و سریلانکا، روغن علف خس خس به دلیل رایحه آرامبخش، زمینی و عمیقاً تسکیندهنده خود، به “روغن آرامش” و “عطر خاک” معروف است.
در کشورهای گرمسیری، ریشههای علف خس خس به طور سنتی در ساخت خنککننده های تبخیری خانگی، که قبل از ورود برق به عنوان سیستم تهویه مطبوع عمل میکردند، به کار میرفت. این ریشهها به دلیل خنکی طبیعیشان، برای ساخت حصیرهای چمنی نیز ایدهآل بودند. پردههایی که از بافتن ریشههای خشک علف خس خس با طنابهای نارگیل ساخته میشدند، پس از خیس شدن در آب، در پنجرهها و ورودیها آویزان میشدند. هوای گرم هنگام عبور از ریشههای سرد و مرطوب، نه تنها هوای خنک، بلکه عطری آرام بخش، فریبنده و خاکی به فضای داخلی خانه میبخشید و همچنین به عنوان دافع حشرات عمل میکرد. مشابه این، حصیرهای چمنی علف خس خس بر روی خودروها نیز برای خنک نگه داشتن آنها استفاده میشدند. در هند و آفریقا، از علف علف خس خس برای ساخت سقف، سبد، پرده، خوراک و بستر حیوانات و دیگر ملزومات خانگی استفاده میشد. برای خنک نگه داشتن آب آشامیدنی و بهرهمندی از خواص بهبودبخش علف خس خس، ریشههای آن را در کیسههای توری قرار داده و داخل کوزههای سفالی آب نگه میداشتند.
خواص درمانی در طب سنتی
از زمان قرون وسطی، روغن علف خس خس به دلیل خواص تسکیندهنده، محافظتی و نشاطآور خود در سراسر جهان مورد استفاده قرار گرفته است. در طب آیورودا، روغن علف خس خس به دلیل عطر الهام بخش معنوی و خواص درمانیاش مورد احترام بود. این روغن برای رفع مشکلات سلامتی بیشماری از جمله دردهای عضلانی, تب, آرتریت و سایر اختلالات مفصلی, سردرد, از دست دادن انرژی, گرمازدگی, و مشکلات پوستی کاربرد داشت. در دورههای دمای بالای محیط، خواص خنککننده روغن علف خس خس آن را برای کاهش دمای بالای بدن ایدهآل میساخت. روغن علف خس خس به دلیل تواناییهای اضافی خود در تقویت سیستم عصبی با آرام کردن حواس و در نتیجه کاهش استرس و خستگی جسمی مرتبط با ضعف ایمنی، به بخشی جداییناپذیر از ماساژهای آیورودا تبدیل شد. قبل از ازدواج، عروسها با روغن علف خس خس ماساژ تصفیهکننده دریافت میکردند.
با الهام از باورهای چینی باستان، روغن علف خس خس در طب سنتی برای تسکین و تغذیه پوست خشک، تعادل بخشیدن به احساسات، کاهش احساسات منفی، تحریک تمرکز و انرژیبخشی به بدن و آرامش و خنک کردن بدن استفاده میشد. وقتی بیماران از کمبود “یین” رنج میبردند، که اغلب منجر به مشکلات مرتبط با ذهن مانند حالت تجزیهای افسردگی میشد، به آنها روغن علف خس خس برای استفاده در مدیتیشن تجویز میشد.
مشخصات گیاه شناسی و کشت
علف خس خس یک چمن چندساله، بلند، راست و سفت است که به خانواده چمنها (Poaceae) تعلق دارد. این گیاه شباهتهای زیادی در شکل و ساختار با دیگر چمنهای معطر مانند سیترونلا، علف لیمو و پالماروزا دارد. همچنین با محصولات غلهای مانند جو، سورگوم، ارزن، چاودار، گندم، ذرت و برنج نیز مرتبط است. علف خس خس دارای برگهای بلند و باریکی است که به صورت دستهای یا توده رشد میکنند. این گیاه به طور گسترده برای ایجاد یک مرز محافظ در امتداد جادهها، باغها و بین مزارع مجاور کشت میشود.
شرایط رشد و مقاومت:
- خاک: علف خس خس خاکهای لومی شنی یا لومی رسی را ترجیح میدهد. با این حال، میتواند در انواع خاکهای دیگر از جمله خاکهای قلیایی، بسیار اسیدی یا شور و همچنین خاکهای با سطوح بالای فلزات سنگین، منگنز و آلومینیوم رشد کند.
- آب و هوا: این گیاه در اقلیمهای گرمسیری، نیمهگرمسیری یا مدیترانهای رشد میکند.
- مقاومت: علف خس خس مقاوم به خشکی و سرما است و میتواند دماهای بالا تا ۵۰ درجه سانتیگراد (۱۲۲ درجه فارنهایت) و پایین تا ۱۰- درجه سانتیگراد (۱۴ درجه فارنهایت) را تحمل کند. با این حال، دماهای زیر ۵ درجه سانتیگراد (۴۱ درجه فارنهایت) باعث رکود ریشهها و یخبندان باعث رکود یا مرگ شاخهها میشود. قسمتهای زیرزمینی گیاه میتوانند دماهای پایین را تحمل کرده و با بهبود شرایط آب و هوایی دوباره رشد کنند.
- بارندگی: علف خس خس میتواند در مناطقی با حداقل بارندگی سالانه ۴۵۰ میلیمتر نیز رشد کند. گیاهان علف خس خس تثبیت شده در مناطقی با بارندگی سالانه حدود ۵۰۰ تا ۵۰۰۰ میلیمتر دوام آوردهاند.
- نور خورشید: علف خس خس به سایه کامل حساس است و در صورت عدم تابش کافی خورشید، رشد کندتری را تجربه میکند، به خصوص در گیاهان جوان.
- غیر تهاجمی: ژنوتیپ ‘Sunshine’ که توسط USDA توصیه میشود، غیربارور است و به صورت غیرجنسی تکثیر میشود، بنابراین پتانسیل تهاجمی شدن را ندارد.
کاشت و برداشت:
- تکثیر: علف خس خس از طریق تقسیم ریشهها یا “slip” کاشته میشود. این تکهها در خاک مرطوب با فاصله مشخص از یکدیگر کاشته میشوند تا در سال اول رشد، حصاری تشکیل دهند.
- زمان برداشت: ریشههای علف خس خس که برای تولید روغن اسانسی در نظر گرفته شدهاند، ۱۸ ماه تا ۲ سال پس از کشت برداشت میشوند. زمان برداشت اهمیت زیادی دارد، زیرا میزان محصول ریشه و درصد روغن بسته به شرایط محیطی متفاوت است. برداشت زودهنگام، حجم بیشتری از روغن اسانسی با گرانش ویژه پایین و فاقد اجزای با نقطه جوش بالا تولید میکند. اگر ریشهها بیش از ۲ سال پس از کاشت برداشت شوند، کیفیت روغن اسانسی بهبود مییابد، اما میزان محصول روغن به طور قابل توجهی کاهش خواهد یافت.
- روشهای برداشت: معمولاً تودههای ریشه به صورت دستی حفر میشوند. برای برداشت مکانیکی، میتوان از گاوآهنهای متصل به تراکتور برای بیرون کشیدن ریشهها استفاده کرد. ریشهها ۱۵ درصد بازیابی بیشتری از طریق برداشت مکانیکی دارند.
استخراج روغن علف خس خس
روغن اسانسی علف خس خس از طریق تقطیر با بخار آب از ریشهها و ریشهچههای علف خس خس استخراج میشود. فرآیند فرآوری شامل جداسازی ریشههای برداشت شده از قسمتهای هوایی گیاه و سپس شستشوی کامل ریشهها است. سپس آنها را به طول کوتاهتر برش میدهند تا خشک شدن تسهیل شود. ریشهها به مدت ۱-۲ روز در سایه خشک میشوند تا عطر نهایی روغن بهبود یابد؛ خشک کردن ریشهها در نور خورشید منجر به کاهش محصول روغن میشود. در نهایت، ریشهها با بخار آب یا آب تقطیر میشوند تا روغن آنها استخراج شود.
پس از جداسازی، روغن اسانسی و هیدروسول از یکدیگر، روغن از سطح جدا شده و فیلتر میشود. مشابه نعناع هندی و چوب صندل، کیفیت روغن علف خس خس نیز با افزایش سن بهبود مییابد، به همین دلیل روغن فیلتر شده معمولاً برای چندین ماه – معمولاً ۶ ماه – نگهداری میشود تا رایحه سبز و خاکی آن عمیقتر، شیرینتر و کاملتر شود.
ویژگیهای روغن علف خس خس:
- رنگ: روغن علف خس خس غلیظ است و رنگ آن از قهوهای طلایی تا قهوهای کهربایی و زیتونی متغیر است.
- رایحه: رایحهای قوی، خاکی، چوبی و غنی دارد. بسته به منطقه کشت، ممکن است نتهای شیرین، دودی یا گلی نیز داشته باشد. عطر آن شبیه به بوی نعناع هندی با نت لیمو توصیف شده است. همچنین گفته میشود که بوی چوب و تالاب را دارد. بوی خوش آن یادآور بوی زمین خیس و برگهای درختان جنگل است.
- اجزای شیمیایی: روغن علف خس خس از بیش از ۱۰۰ ترکیب سسکویترپن و مشتقات آنها تشکیل شده است. ترکیبات اصلی شامل هیدروکربنهای سسکویترپن (کادینن)، مشتقات الکل سسکویترپن (وتیورول، خوسیمول)، مشتقات کربونیل سسکویترپن (وتیون، خوسیمون) و مشتقات استر سسکویترپن (خوسینول استات) هستند. اجزای اصلی که بر رایحه تأثیر میگذارند، α-وتیون، β-وتیون و خوسینول هستند.
رایحه علف خس خس در عطرسازی: علف خس خس یکی از پرکاربردترین نتها در عطرسازی است و تقاضا برای آن در بازار جهانی رو به افزایش است، زیرا جایگزین مصنوعی مناسبی برای رایحه آن وجود ندارد.
- خاصیت تثبیت کنندگی: به دلیل ساختار سنگین مولکولی و سرعت تبخیر آهسته، به عنوان نت پایه و تثبیتکننده در عطرها استفاده میشود. این خاصیت به تثبیت دیگر رایحهها کمک کرده و ماندگاری عطر را افزایش میدهد.
- ترکیبات رایحهای:
- رایحه عمومی آن چوبی، دودی و خاکی است.
- رایحهای شیرین، سنگین و خاکی دارد.
- میتواند با نتهایی مانند عنبر و چرم هماهنگ شود و فضایی تلخ و تاریک به عطر بدهد.
- میتواند با نتهای مرکباتی ترکیب شود و حالتی شاداب به خود بگیرد.
- به خوبی در کنار نتهای گیاهی قرار میگیرد و وجه گیاهی خود را به نمایش میگذارد.
- علف خس خس یکی از اصلیترین نتهای شرقی است و در عین حال نت چوبی نیز محسوب میشود.
- در کنار رایحههای شیپره (Chypre)، فوره (Fougere)، و ترکیبات مدرن آلدئید-چوبی استفاده میشود.
- با نتهای شرقی و رایحههای گلسنگ، رز و چوبی کاربرد دارد.
- رایحهای دلنشین در کنار بوهای یونین (inones)، نعناع هندی، چوب صندل، اسطوخودوس، مریمگلی و میموسا ایجاد میکند.
- انواع علف خس خس از مناطق مختلف و تفاوت رایحه:
- علف خس خس هائیتی: دارای حسی با طراوت، تمیز، سبز، رقیق، ملایم و کمی میوهای است.
- علف خس خس اندونزی: رایحهای خاکی، چوبی و مشکی دارد و تا حد بسیار کمی دودی است.
- علف خس خس بوربن: رایحهای نرم، ملایم، گرم با کمی بوی دود دارد.
- علف خس خس سریلانکا: بیش از هر چیز به عطر چوبهای بریده شده شباهت دارد و عموماً جایگزین اسانس چوب، به خصوص چوب صندل، در عطرها میشود.
- علف خس خس ماداگاسکار: عطری تمیز و خاکی، کمی چوبی و شیرینتر از سایر انواع دارد.
- علف خس خس هندوستان: قویترین و سنگینترین نوع علف خس خس با رایحهای بسیار خاکی و غلیظ است.
خواص روغن علف خس خس برای پوست و مو
روغن اسانسی علف خس خس به دلیل خواص فراوانش، کاربردهای گستردهای در محصولات آرایشی و مراقبت از پوست و مو دارد. این روغن به عنوان یک مرطوبکننده عمیقاً آبرسان شناخته میشود که پوست را در برابر اثرات مخرب عوامل استرسزای محیطی سفت، محکم و محافظت میکند، در نتیجه باعث کاهش ظاهر چین و چروک و نشان دادن خواص ضد پیری میشود.
- ضد پیری و بازسازی پوست: با حالتدهی و تغذیه پوست، روغن علف خس خس به رشد پوست جدید کمک میکند. خواص بازسازیکننده آن به بهبود زخمها و از بین رفتن جای زخمها، ترکهای پوستی و آکنه، در میان سایر بیماریهای پوستی کمک میکند.
- درمان اسکار و جای زخم: روغن علف خس خس به عنوان یک درمان “سیکاتریس” (درمان اثری که از التیام زخم باقی مانده)، با تحریک و کمک به بازسازی پوست و بافت، اسکارها و آثار جای زخم را بهبود میبخشد. همچنین پوست را جوان و لکههای تیره یا علائم آکنه و آبله را از بین میبرد.
- ترکهای پوستی و سوختگی: به طور مؤثر ترکهای پوستی، تسکین محل سوختگی و سایر اختلالات پوستی از جمله آکنه را درمان میکند. زنانی که پس از زایمان دچار ترکهای پوستی شدهاند، میتوانند با افزودن چند قطره روغن علف خس خس به شوینده صورت، صابون بدن یا لوسیون خود، تفاوت را احساس کنند.
- پاکسازی و آبرسانی: خواص ضدعفونیکننده آن، روغن علف خس خس را به یک پاککننده یا تونر مرطوبکننده ایدهآل تبدیل میکند؛ با افزودن ۳-۴ قطره به روغن حامل نارگیل، مقدار کمی از این ترکیب را میتوان روی پد پنبهای ریخت و به آرامی روی صورت مالید تا منافذ از ناخالصیها پاک شده و تولید کلاژن تحریک شود.
- مراقبت از مو و پوست سر: علف خس خس را میتوان برای تسکین التهاب مرتبط با شوره سر، پسوریازیس یا اگزما به مو و پوست سر مالید. برای ایجاد یک ماسک مو که تارها را احیا کرده و تحریک را کاهش میدهد، ۳ قاشق چایخوری روغن حامل (مانند روغن هسته انگور، زیتون یا جوجوبا) را گرم کرده و ۲ قطره روغن علف خس خس اسانسی، ۲ قطره روغن پرتقال اسانسی، ۲ قطره روغن اسطوخودوس اسانسی و ۲ قطره روغن رزماری اسانسی را به آن اضافه کنید. این ترکیب را با ماساژ از نوک موها به تدریج به سمت پوست سر بمالید. موها را ابتدا در پلاستیک و سپس در حوله بپیچید و بگذارید ماسک به مدت ۱ ساعت یا یک شب روی موها بماند و سپس با شامپو و نرمکننده شستشو دهید.
جدول ۱: خواص و کاربردهای روغن علف خس خس برای پوست و مو
خاصیت | کاربرد | توضیح |
---|---|---|
ضد پیری و بازسازیکننده | کاهش چین و چروک، بهبود ظاهر پوست، تقویت پوست جدید | روغن علف خس خس پوست را در برابر عوامل استرسزا محافظت میکند، ظاهر چین و چروک را کاهش میدهد، و به بازسازی و رشد سلولهای جدید پوست کمک میکند. |
ترمیمکننده اسکار و جای زخم | بهبود جای زخم، ترکهای پوستی، آکنه و لکههای تیره | خواص “سیکاتریس” آن به بهبود ظاهر اسکارها، جای زخمهای ناشی از آکنه، آبله و سوختگی کمک میکند. |
آبرسان و مرطوبکننده | تغذیه و آبرسانی پوست خشک و تحریک شده | به عنوان یک مرطوبکننده عمیقاً آبرسان شناخته میشود که پوست را تغذیه و حالتدهی میکند. |
ضدعفونیکننده و پاککننده | پاکسازی منافذ، جلوگیری از عفونت زخمها، درمان آکنه | خواص ضدعفونیکننده آن با از بین بردن باکتریها و کاهش احتمال عفونت زخمها، به پاکسازی منافذ و درمان آکنه کمک میکند. |
تسکیندهنده التهاب پوست سر | درمان شوره سر، پسوریازیس، اگزما | میتوان آن را به پوست سر و مو مالید تا التهاب مرتبط با شوره سر، پسوریازیس یا اگزما را تسکین دهد. |
بهبود حالت و شفافیت پوست | یکنواخت کردن رنگ پوست، تحریک تولید کلاژن | به بهبود رنگ و شفافیت پوست کمک کرده و با تحریک تولید کلاژن، پوست را شادابتر میکند. |
سایر خواص دارویی و کاربردها
روغن اسانسی علف خس خس به عنوان یک آنتی اکسیدان طبیعی عمل میکند که به تسکین انواع مختلف التهاب مانند التهاب مفاصل یا التهاب ناشی از گرمازدگی یا کمآبی کمک میکند. خواص تونیک آن به ترمیم و تقویت ایمنی شهرت دارد.
- سلامت روانی و کاهش استرس:
- در رایحهدرمانی برای آرامش و کاهش استرس عاطفی، تروما (روان زخم)، اضطراب، بیخوابی و افسردگی استفاده میشود.
- روغن علف خس خس عملکرد و تأثیری مشابه دیازپام (دارویی که برای درمان اضطراب، اسپاسم عضلانی، تشنج و سایر شرایط پزشکی کاربرد دارد) نشان داده است.
- برای رفع استرسهای روحی و جسمی، به افزایش میل جنسی کمک میکند.
- با تعادل بخشیدن به احساسات و افزایش روحیه مثبت، ایمنی بدن را تقویت میکند.
- تقویت سیستم ایمنی و عصبی:
- به عنوان یک مقوی طبیعی، سیستم ایمنی و عصبی و عملکرد بدن را تقویت میکند.
- فعالیت آنتیاکسیدانی این روغن میتواند به طور قابل توجهی از آسیب DNA و توقف چرخه سلولی در سلولهای مغز استخوان جلوگیری کند.
- خواص تسکیندهنده و ترمیمکننده آن، نقش آن را در تحریک سیستم ایمنی و حمایت از سیستم عصبی پررنگ میکند.
- افزایش میل جنسی:
- روغن علف خس خس به تحریک میل جنسی کمک میکند و به عنوان یک آفرودیزیاک طبیعی عمل میکند.
- با آرام کردن ذهن و بدن، به تعادل طبیعی هورمونها کمک میکند.
- به دلیل خواص آرامبخش خود، میتواند به رفع بیخوابی و کاهش استرس کمک کند، که هر دو برای افزایش تستوسترون و میل جنسی مهم هستند.
- این روغن اثرات ملایم استروژنیک دارد که باعث تقویت دستگاه تناسلی زنان و متعادل کردن هورمونها میشود.
- به درمان ناراحتیهای قاعدگی مانند خستگی، نفخ، مشکلات پوستی، تغییرات عاطفی و حساسیت سینه کمک میکند.
- دفع حشرات:
- روغن علف خس خس یک دافع حشرات مؤثر است و میتواند برای دفع مورچهها و حشرات استفاده شود.
- برخی افراد از این روغن برای از بین بردن شپش سر نیز استفاده میکنند، زیرا غیر سمی است و به عنوان یک حشرهکش عمل میکند.
- مراحل آزمایشگاهی و حیوانی:
- در یک مطالعه حیوانی در سال ۲۰۱۶، استنشاق روغن علف خس خس با افزایش زمان بیداری و کاهش زمان خواب عمیق مرتبط بود، که نشاندهنده افزایش هوشیاری است.
- یک مطالعه حیوانی در سال ۲۰۱۵ نشان داد که استنشاق روغن علف خس خس باعث کاهش اضطراب در موشها شد.
- مطالعاتی در مورد فعالیت محافظت از کلیه (nephroprotective activity) علف خس خس در مدلهای حیوانی وجود دارد.
جدول ۲: خواص دارویی و دیگر کاربردهای روغن علف خس خس
دوزینگ در حال حاضر اطلاعات علمی کافی برای تعیین دوز مناسب علف خس خس وجود ندارد. محصولات طبیعی همیشه لزوماً ایمن نیستند و دوزها میتوانند مهم باشند. حتماً دستورالعملهای مربوطه را روی برچسب محصول دنبال کرده و قبل از استفاده با داروساز، پزشک یا سایر متخصصان مراقبتهای بهداشتی مشورت کنید.
پرسشهای متداول
- آیا علف خس خس برای تمام انواع پوست مناسب است؟
- بله، روغن علف خس خس به طور کلی غیرسمی، غیرمحرک و غیرحساسیتزا در نظر گرفته میشود. با این حال، همیشه توصیه میشود قبل از استفاده گسترده، یک آزمایش پچ (patch test) روی قسمت کوچکی از پوست انجام دهید.
- آیا میتوان روغن علف خس خس را به صورت خوراکی مصرف کرد؟
- خیر، به هیچ وجه نباید روغنهای اسانسی، از جمله روغن علف خس خس را به صورت خوراکی مصرف کرد. مصرف خوراکی روغن علف خس خس در مقادیر غذایی احتمالاً ایمن است، اما اطلاعات کافی برای مصرف دارویی وجود ندارد.
- آیا استفاده از روغن علف خس خس در دوران بارداری ایمن است؟
- خیر، استفاده از علف خس خس در دوران بارداری احتمالاً ناایمن است، زیرا ممکن است باعث سقط جنین شود. بهتر است در دوران شیردهی نیز از آن اجتناب شود. همیشه قبل از استفاده از هرگونه محصول طبیعی در دوران بارداری یا شیردهی با پزشک خود مشورت کنید.
- چگونه میتوان از روغن علف خس خس برای بهبود خواب استفاده کرد؟
- برای بهبود خواب، میتوانید ۵ تا ۱۰ قطره روغن علف خس خس را به وان حمام گرم اضافه کنید. همچنین، میتوانید ۵ قطره روغن علف خس خس را با ۳ قطره روغن اسطوخودوس و ۲ قطره روغن یلانگ یلانگ ترکیب کرده و در دستگاه پخشکننده (دیفیوزر) استفاده کنید تا محیطی آرامبخش برای خواب ایجاد شود.
- روغن علف خس خس با چه روغنهای اسانسی دیگری به خوبی ترکیب میشود؟
- روغن علف خس خس با روغنهای ترنج، چوب سدر، شمعدانی، زنجبیل، یاس، اسطوخودوس، لیمو، علف لیمو، پرتقال، نعناع هندی، گل رز و چوب صندل به خوبی ترکیب میشود.
- آیا علف خس خس برای درمان ADHD (اختلال نقص توجه و بیشفعالی) مؤثر است؟
- روغن علف خس خس در بازاریابی به عنوان درمانی برای ADHD معرفی شده است. با این حال، هیچ تحقیق علمی منتشر شدهای برای اثبات اثربخشی آن در انسان وجود ندارد. مهم است که هرگز داروی تجویزی یا درمان توصیه شده توسط پزشک خود را با یک روش درمانی جایگزین، بدون مشورت با پزشک جایگزین نکنید.
- منشأ علف خس خس کجاست؟
- علف خس خس بومی هند، پاکستان، بنگلادش، سریلانکا و مالزی است. اما در حال حاضر در بیش از ۱۰۰ کشور در سراسر جهان کشت میشود.
- آیا علف خس خس میتواند به عنوان یک دافع حشرات استفاده شود؟
- بله، علف خس خس به طور سنتی برای دفع حشرات مانند شپش و مورچه استفاده میشود. مطالعات نشان دادهاند که روغن علف خس خس بیشترین تأثیر را در دفع حشرات از خود نشان میدهد.