گیاه خرفه ؛ فواید آن برای سلامت پوست و مو

گیاه خرفه (Portulaca oleracea)، با پیشینه‌ای چند هزار ساله در طب سنتی نقاط مختلف جهان از جمله ایران، چین و مناطق مدیترانه‌ای، یکی از این گنجینه‌های پنهان طبیعت است که خواص درمانی و زیبایی بی‌نظیری را در خود جای داده است. این گیاه که اغلب به عنوان یک علف هرز خودرو شناخته می‌شود، در حقیقت سرشار از ترکیبات مغذی و زیست‌فعال است که می‌تواند تحولی عظیم در فرمولاسیون محصولات آرایشی، بهداشتی و به ویژه صابون‌های طبیعی ایجاد کند. برای متخصصان حوزه صابون‌سازی، محصولات آرایشی و بهداشتی، شناخت عمیق این گیاه فرصت‌های نوآورانه‌ای را برای تولید محصولاتی با ارزش افزوده بالا و خواص درمانی منحصر به فرد فراهم می‌آورد.

گیاه خرفه چیست؟

گیاه خرفه که در فارسی با نام‌های «پرپهن» یا «فرفخ» نیز شناخته می‌شود، یک گیاه علفی یک‌ ساله است که به صورت گسترده در اروپا، آسیا، خاورمیانه و آفریقا رشد می‌کند. این گیاه آبدار با طعم ترش و گاهی شور، به دلیل برگ‌های گوشتی، ساقه‌های قرمز مایل به سبز و گل‌های کوچک زردرنگش قابل تشخیص است. ویژگی بارز خرفه، مقاومت بالای آن در برابر خشکی و توانایی رشد در خاک‌های قلیایی و حتی شور است، که آن را به گزینه‌ای قابل دسترس و پایدار برای مصارف گوناگون تبدیل می‌کند. تمام بخش‌های این گیاه، از جمله برگ‌ها، ساقه‌ها، گل‌ها و حتی دانه‌های سیاه و ریز آن، خوراکی و دارای خواص دارویی هستند.

• ظاهر و پراکندگی گیاه خرفه خرفه دارای ساقه‌های گسترده و خوابیده بر روی زمین است که بلندی آن می‌تواند به ۱۰ تا ۴۰ سانتی‌متر برسد. برگ‌های آن گوشتی، کلفت و دایره‌ای شکل هستند. گل‌های زردرنگ این گیاه معمولا در انتهای ساقه تشکیل می‌شوند و اوایل روز تا حدود ساعت ۹ تا ۱۱ صبح باز می‌مانند. ریشه خرفه راست و دارای انشعابات فیبری است که به آن امکان نفوذ عمیق به خاک و بهره‌برداری از رطوبت زیرین را می‌دهد. در ایران، این گیاه هم به صورت خودرو در مناطق شمالی (مانند رشت و لاهیجان)، اطراف تهران و اراک یافت می‌شود و هم به طور گسترده کشت می‌شود. در مناطق جنوبی کشور نیز، مردم به دلیل آگاهی از خواص معجزه‌آسای آن، از خرفه به عنوان یک سبزی خوراکی استفاده می‌کنند و از تخم آن در تزئین شیرینی‌جات بهره می‌برند.
• طبع خرفه در طب سنتی در طب سنتی و طب اسلامی، طبع گیاه خرفه سرد و تر در نظر گرفته می‌شود. این طبع سرد، آن را به گزینه‌ای مناسب برای کاهش حرارت بدن و تسکین مشکلات ناشی از غلبه صفرا، مانند تب‌های گرم، عطش و سردردهای گرم، تبدیل کرده است. توصیه می‌شود افراد با طبع سرد و بلغمی، خرفه را با مصلحات آن مانند کرفس و نعناع مصرف کنند تا از بروز عوارض احتمالی ناشی از سردی زیاد جلوگیری شود.

ارزش غذایی و ترکیبات معجزه‌آسای خرفه

آنچه گیاه خرفه را به یک “ابرگیاه” در علم تغذیه و سلامت تبدیل کرده است، پروفایل غذایی فوق‌العاده غنی و منحصر به فرد آن است. این گیاه با وجود کالری بسیار پایین (تنها ۱۶ تا ۲۰ کیلوکالری در هر ۱۰۰ گرم)، سرشار از مواد مغذی ضروری برای بدن است که آن را در رده پرخاصیت‌ترین سبزیجات جهان قرار می‌دهد.

• جدول ارزش غذایی خرفه خام در 100 گرم

مواد و محتویات	مقدار در 100 گرم	ویتامین‌ها	مقدار در 100 گرم
آب	93.92 گرم	ویتامین A	66.00 میکروگرم
کربوهیدرات	3.43 گرم	ویتامین B1	0.05 میلی‌گرم
پروتئین	1.30 گرم	ویتامین B2	0.11 میلی‌گرم
چربی	0.10 گرم	ویتامین B3	0.48 میلی‌گرم
فیبر	0.00 گرم	ویتامین B4	12.80 میلی‌گرم
قند	0.00 گرم	ویتامین B5	0.04 میلی‌گرم
کلسترول	0.00 میلی‌گرم	ویتامین B6	0.07 میلی‌گرم
		ویتامین B9 (فولات)	12.00 میکروگرم
		ویتامین C	21.00 میلی‌گرم
		ویتامین E	مقادیر بالا (آلفا توکوفرول)
		ویتامین K	مقادیر اندک

مواد و محتویات	مقدار در 100 گرم
کلسیم	65.00 میلی‌گرم
آهن	1.99 میلی‌گرم
منیزیم	68.00 میلی‌گرم
فسفر	44.00 میلی‌گرم
پتاسیم	494.00 میلی‌گرم
سدیم	45.00 میلی‌گرم
روی	0.17 میلی‌گرم
مس	0.11 میلی‌گرم
منگنز	0.30 میلی‌گرم
سلنیم	0.90 میکروگرم

• سرشار از اسیدهای چرب امگا 3 یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های غذایی گیاه خرفه، محتوای بالای اسیدهای چرب امگا 3 آن است. خرفه یکی از معدود سبزیجات برگ‌دار است که حاوی مقادیر قابل توجهی از این چربی‌های ضروری است؛ حتی برخی مطالعات نشان می‌دهند که محتوای آلفالینولئیک اسید (ALA) در خرفه ۵ تا ۷ برابر اسفناج است. بدن انسان قادر به تولید این اسیدهای چرب نیست و باید آنها را از طریق رژیم غذایی تامین کند. اسیدهای چرب امگا 3، به ویژه ایکوساپنتانوییک اسید (EPA) و آلفالینولئیک اسید (ALA)، نقش حیاتی در حفظ سلامت قلب، بهبود عملکرد مغز و کاهش التهاب در بدن ایفا می‌کنند. این ویژگی، خرفه را به گزینه‌ای عالی برای افراد گیاه‌خوار و کسانی که به دنبال منابع گیاهی امگا 3 هستند، تبدیل کرده است.
• غنی از ویتامین‌ها و آنتی‌اکسیدان‌ها گیاه خرفه منبعی غنی از ویتامین‌های ضروری و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی قوی است که هر کدام نقش کلیدی در حفظ سلامت و مقابله با آسیب‌های سلولی دارند:
  • ویتامین C (اسید اسکوربیک): این آنتی‌اکسیدان قوی برای سلامت پوست، استحکام استخوان‌ها و عضلات ضروری است و در مقابله با عوامل سرطان‌زا موثر عمل می‌کند.
  • ویتامین E (آلفاتوکوفرول): خرفه حاوی مقادیر بالایی از این ویتامین است که از آسیب به غشاهای سلولی جلوگیری می‌کند.
  • ویتامین A (بتاکاروتن): بتاکاروتن موجود در خرفه در بدن به ویتامین A تبدیل می‌شود. این ویتامین برای سلامت چشم و تقویت بینایی حیاتی است و به حفظ سلامت مخاط و پوست کمک می‌کند. مصرف سبزیجات سرشار از ویتامین A می‌تواند در محافظت در برابر سرطان ریه و حفره‌های دندانی نیز موثر باشد.
  • گلوتاتیون و ملاتونین: این ترکیبات مهم آنتی‌اکسیدانی از سلول‌ها در برابر آسیب‌ها محافظت می‌کنند. ملاتونین همچنین هورمونی است که به تنظیم چرخه خواب کمک می‌کند.
  • بتالائین‌ ها: خرفه سنتز بتالائین‌ها را انجام می‌دهد که آنتی‌اکسیدان‌هایی هستند و از تجمع کلسترول بد (LDL) در بدن جلوگیری می‌کنند. این ترکیبات ضد جهش‌زایی دارند و می‌توانند از جهش‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد در سلول‌های سالم پیشگیری کرده و مانع از پیشرفت سرطان شوند.
• سرشار از مواد معدنی مهم خرفه منبع خوبی از چندین ماده معدنی حیاتی است:
  • پتاسیم: به تنظیم گردش خون کمک می‌کند و مصرف کافی آن خطر سکته مغزی و حملات قلبی را کاهش می‌دهد.
  • منیزیم: در بیش از ۳۰۰ واکنش آنزیمی در بدن نقش دارد و در جلوگیری از ابتلا به دیابت نوع ۲ و عارضه‌های قلبی موثر است.
  • کلسیم: فراوان‌ترین ماده معدنی در بدن و ضروری برای سلامت و استحکام استخوان‌ها و دندان‌ها است.
  • آهن و مس: این دو ماده معدنی برای تولید گلبول‌های قرمز خون و افزایش اکسیژن‌رسانی به بافت‌ها ضروری هستند و به بهبود گردش خون و مقابله با کم‌خونی کمک می‌کنند.

خواص درمانی بی‌نظیر گیاه خرفه

خرفه به دلیل خواص ضد التهابی و آنتی‌ اکسیدانی، در درمان بیماری‌ های پوستی مانند اگزما و پسوریازیس کاربرد دارد. مطالعات نشان می‌ دهند عصاره خرفه با مهار آنزیم‌ های التهابی مانند سیکلواکسیژناز، درد مفاصل و قرمزی پوست را کاهش می‌ دهد.

این گیاه همچنین خاصیت ضد میکروبی قوی دارد و در درمان آکنه‌ های باکتریایی مؤثر است. ترکیباتی مانند پورتولاکاترپن در خرفه، به ترمیم سریع‌تر زخم‌ ها و سوختگی‌ های سطحی کمک می‌ کنند. علاوه بر این، خرفه با تنظیم قند خون و کاهش کلسترول، اثرات غیر مستقیم مثبتی روی شفافیت پوست دارد.

گیاه خرفه به دلیل ترکیبات مغذی و زیست‌فعال خود، طیف وسیعی از خواص درمانی را ارائه می‌دهد که از پیشگیری بیماری‌ها تا کمک به بهبود وضعیت‌های مختلف سلامتی را شامل می‌شود.

• فواید برای سلامت قلب و عروق خرفه به روش‌های گوناگون به سلامت سیستم قلبی و عروقی کمک می‌کند. اسیدهای چرب امگا 3 موجود در آن، کلسترول بد (LDL) را کاهش داده و تعادل کلسترول خوب (HDL) را در خون بهبود می‌بخشند. این امر به کاهش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی، تصلب شرایین، حملات قلبی و سکته‌های مغزی کمک می‌کند. علاوه بر این، پتاسیم فراوان در خرفه با خاصیت اتساع عروق، به کاهش فشار خون بالا کمک کرده و به آرامش رگ‌های خونی و کاهش فشار وارده بر قلب منجر می‌شود.
• کمک به بهبود مشکلات گوارشی خرفه در طب سنتی برای درمان انواع مشکلات گوارشی از جمله اسهال، بواسیر، اسهال خونی، رفلاکس معده، سوزش گلو و زخم معده کاربرد داشته است. ترکیبات آلی مانند آلانین، اسید مالیک، دوپامین و سیتریک اسید موجود در خرفه به تنظیم رطوبت مواد دفعی در روده کمک کرده و عملکرد دستگاه گوارش را بهبود می‌بخشند. مصرف خرفه، چه به صورت خام و چه پخته، می‌تواند به رفع سوءهاضمه کمک کند.
• تاثیر بر کنترل قند خون و دیابت خرفه یکی از بهترین گیاهان دارویی برای افراد دیابتی محسوب می‌شود. تحقیقات علمی نشان داده‌اند که دانه‌های خرفه به دلیل دارا بودن فلاونوئیدها، اسیدهای چرب غیراشباع و پلی‌ساکاریدها، تاثیر هیپوگلیسمیک قابل توجهی دارند و می‌توانند به کاهش قابل ملاحظه‌ای در گلوکز ناشتای پلاسما و سطح سرم انسولین در بیماران دیابت نوع ۲ منجر شوند. این تاثیر حتی در برخی مطالعات قوی‌تر از داروی متفورمین گزارش شده است. خرفه با تقویت عملکرد سلول‌های بتا پانکراس و تنظیم ترشح انسولین، به کنترل سطح قند خون کمک می‌کند.
• تقویت استخوان‌ها و پیشگیری از پوکی استخوان خرفه به دلیل داشتن کلسیم، منیزیم، آهن و منگنز، به تقویت استخوان‌ها و افزایش تراکم مواد معدنی آنها کمک می‌کند. این مواد معدنی برای رشد بافت استخوان و تسریع فرایند ترمیم استخوان‌ها ضروری هستند. مصرف منظم خرفه می‌تواند به پیشگیری از پوکی استخوان، که یک بیماری شایع مرتبط با سن است، کمک کند.
• مبارزه با کم‌خونی با توجه به مقادیر بالای آهن و مس، گیاه خرفه محرک قوی تولید گلبول‌های قرمز خون است. این ویژگی آن را به گیاهی بسیار مفید در درمان کم‌خونی ناشی از فقر آهن تبدیل می‌کند. مصرف خرفه می‌تواند احتمال ابتلا به کم‌خونی را در افراد مختلف کاهش دهد و به افزایش اکسیژن‌رسانی به تمامی اندام‌ها کمک کند.
• خواص ضد سرطانی خرفه با بهره‌مندی از مقادیر بالای ویتامین‌های A و C و همچنین ترکیبات آنتی‌اکسیدانی مانند بتالائین‌ها، در پیشگیری از سرطان موثر است. این آنتی‌اکسیدان‌ها با رادیکال‌های آزاد مبارزه کرده و از آسیب‌های سلولی جلوگیری می‌کنند. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف خرفه می‌تواند در پیشگیری از سرطان‌هایی مانند سرطان ریه و سرطان دهان نقش داشته باشد.
• بهبود بینایی ویتامین A و بتاکاروتن موجود در خرفه نقش مهمی در حفظ سلامت چشم و تقویت بینایی ایفا می‌کنند. خرفه با خنثی کردن اثرات رادیکال‌های آزاد، می‌تواند از بروز بیماری‌های وابسته به سن مانند تباهی لکه زرد و آب مروارید جلوگیری کند و به شما کمک کند بینایی بهتری داشته باشید.
• کمک به کاهش وزن و لاغری خرفه با کالری بسیار پایین و محتوای غنی از فیبر و مواد مغذی، یک گزینه ایده‌آل برای رژیم‌های کاهش وزن است. فیبر موجود در آن به ایجاد احساس سیری کمک کرده و از پرخوری جلوگیری می‌کند، در نتیجه مصرف کالری را کاهش می‌دهد. این ویژگی به افراد چاق کمک می‌کند تا بدون دریافت کالری زیاد، نیازهای غذایی بدن خود را تامین کنند و به کاهش وزن دست یابند. دمنوش خرفه خشک نیز در این زمینه موثر شناخته شده است.
• اثرات مثبت بر سیستم ایمنی بدن گیاه خرفه با داشتن ویتامین C فراوان، به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند و ظرفیت بدن را برای مقابله با باکتری‌ها و ویروس‌های عفونی و تسریع بهبود زخم‌ها افزایش می‌دهد. ویتامین C همچنین در تولید کلاژن، پروتئین مهم بافت همبند، نقش دارد که برای سلامت پوست و استخوان‌ها ضروری است.
• خواص ضد التهابی خرفه خاصیت ضد التهابی طبیعی دارد که به دلیل وجود ویتامین A و ترکیبات فعال زیستی متعدد است. این خاصیت در درمان مشکلات پوستی مانند اگزما، پسوریازیس و کاهش قرمزی و درد مفاصل موثر است. عصاره خرفه می‌تواند با مهار آنزیم‌های التهابی مانند سیکلواکسیژناز، به تسکین التهابات کمک کند.
• درمان سرفه و مشکلات تنفسی (آسم) مصرف جوشانده خرفه به درمان سرفه کمک کرده و ناراحتی‌های گلو و سینه را برطرف می‌کند. در طب سنتی از تخم خرفه برای درمان سرفه استفاده می‌شود و خاصیت ضد عفونی کنندگی دارد. همچنین، مطالعات اولیه نشان داده‌اند که خرفه می‌تواند به بهبود عملکرد ریه و کاهش علائم در بیماران مبتلا به آسم کمک کند.
• کاهش سردرد و میگرن استفاده از ضماد خرفه روی پیشانی موجب درمان سردرد و برطرف شدن سردردهای میگرنی می‌شود. خرفه حاوی مقادیر قابل توجهی ویتامین B2 (ریبوفلاوین) است که به کاهش شدت، درد و مدت زمان میگرن کمک می‌کند.
• تصفیه خون و سم‌زدایی خرفه در طب سنتی برای تصفیه و پاکسازی خون و دفع سموم از بدن استفاده می‌شود. این خاصیت به دلیل وجود مواد معدنی و ویتامین‌های فراوان در آن است که به تقویت کلی بدن و بهبود عملکرد اندام‌های دفعی کمک می‌کند. ترکیب عسل و خرفه نیز می‌تواند به تصفیه خون کمک شایانی کند.
• کمک به رشد کودکان اسیدهای چرب امگا 3 موجود در خرفه نقش مهمی در رشد و تکامل کودکان ایفا می‌کنند. مصرف این گیاه در رژیم غذایی کودکان می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به اختلالات رشدی مانند اوتیسم و اختلال کم‌توجهی-بیش‌فعالی (ADHD) کمک کند.

کاربرد های گیاه خرفه در صنعت آرایشی و بهداشتی

با توجه به پروفایل غنی از ویتامین‌ها، مواد معدنی، آنتی‌اکسیدان‌ها و اسیدهای چرب امگا 3، گیاه خرفه پتانسیل فوق‌العاده‌ای برای استفاده در فرمولاسیون محصولات آرایشی و بهداشتی دارد. این ویژگی‌ها آن را به یک ماده اولیه طبیعی و موثر برای تولید محصولات مراقبت از پوست و مو، از جمله صابون‌های طبیعی و محصولات شوینده، تبدیل می‌کند.

• خواص خرفه برای پوست خرفه به عنوان یک گیاه دارویی با خاصیت طبیعی ضد التهاب، در درمان و بهبود بسیاری از مشکلات پوستی موثر است. برگ‌های خرفه سرشار از ویتامین A، C و E هستند که همگی برای سلامت پوست حیاتی‌اند.
  • مقابله با پیری و چین و چروک: ویتامین‌های C و E موجود در خرفه، تولید کلاژن را تحریک کرده و به کاهش چین‌وچروک‌های سطحی پوست کمک می‌کنند. آنتی‌اکسیدان‌ها نیز با مقابله با رادیکال‌های آزاد، فرآیند پیری زودرس پوست را کند می‌کنند و به شادابی و طراوت پوست می‌بخشند.
  • درمان جوش، آکنه و لک: خاصیت ضد التهابی خرفه و وجود ویتامین A به رفع لک، جوش و آکنه کمک می‌کند. این گیاه می‌تواند فرایند تولید سلول‌های جدید پوستی را تسریع کرده و در از بین بردن آسیب‌های پوستی و جای زخم‌ها موثر باشد.
  • آبرسانی و شادابی پوست: موکو پلی‌ساکاریدهای موجود در خرفه مانند یک هومکتانت طبیعی عمل کرده و رطوبت پوست را حفظ می‌کنند، که به افزایش شادابی و لطافت پوست منجر می‌شود.
  • درمان التهابات و زخم‌های پوستی: شیره یا له شده برگ‌ها و ساقه‌های خرفه به صورت موضعی برای التیام التهاب، نیش حشرات (مانند نیش زنبور)، سوختگی‌های سطحی، گزیدگی مار (غیرسمی)، و سایر زخم‌ها و مشکلات پوستی مانند اگزما و تورم استفاده می‌شود. خاصیت ضد میکروبی آن نیز در درمان آکنه‌های باکتریایی موثر است.
  • محافظت در برابر آفتاب سوختگی و سرطان پوست: خرفه می‌تواند از پوست در برابر آسیب اشعه‌های مضر نور خورشید جلوگیری کرده و مانع بروز سرطان پوست و ایجاد چین‌وچروک‌های ناشی از آفتاب شود.
• خواص خرفه برای مو خرفه با داشتن آهن و آنتی‌اکسیدان‌های قدرتمند، محافظی عالی برای سلامت موها است.
  • جلوگیری از ریزش مو و تقویت فولیکول: آهن موجود در خرفه به کاهش سرعت ریزش مو کمک کرده و از بروز طاسی‌های مردانه و زنانه جلوگیری می‌کند. ماساژ روغن خرفه روی پوست سر، فولیکول‌های مو را تقویت می‌کند.
  • بازسازی و ترمیم موهای آسیب دیده: آنتی‌اکسیدان‌های قوی در خرفه از موهای حساس و شکننده محافظت کرده و به بازسازی و ترمیم موها، حتی در برابر آسیب‌های ناشی از رنگ کردن و رنگساژ مو، کمک می‌کنند.
  • نرم‌کنندگی و درخشندگی مو: اسیدهای چرب امگا 3 می‌توانند موها را نرم و براق کنند.
  • ضد شوره: خاصیت ضد قارچی خرفه می‌تواند شوره‌های ناشی از مالاسزیا را درمان کند.
• کاربرد در صابون و محصولات شوینده استفاده از عصاره خرفه، روغن خرفه (تهیه شده از بذر آن) و یا پودر خرفه در فرمولاسیون صابون‌ها و محصولات شوینده می‌تواند به ارتقاء کیفیت و خواص این محصولات کمک کند.
  • صابون خرفه و درمان زگیل: صابون خرفه که از ترکیب روغن خرفه و دیگر روغن‌های گیاهی تهیه می‌شود، به عنوان یک صابون موثر در درمان زگیل شناخته شده است.
  • رفع التهابات پوستی و آفتاب سوختگی با صابون خرفه: صابون خرفه به دلیل خواص ضد التهابی و آبرسانی خرفه، می‌تواند به بهبود و رفع التهابات پوستی کمک کرده، آنها را تسکین دهد و مانند یک ضد آفتاب طبیعی از پوست در برابر آسیب اشعه‌های خورشید محافظت کند. این صابون همچنین در درمان نیش حشرات موثر است. برای تولیدکنندگان محصولات شوینده، این ویژگی‌ها فرصتی را برای تولید محصولات ملایم‌تر و درمانی‌تر فراهم می‌آورد.

تخم خرفه: خواص و کاربرد ها

تخم خرفه یا دانه خرفه، دانه‌های کوچک، سیاه و براقی هستند که از گل‌های گیاه خرفه به دست می‌آیند. این دانه‌ها نیز مانند خود گیاه، سرشار از مواد مغذی و دارای خواص درمانی بی‌نظیری هستند.

• تخم خرفه چیست؟ تخم خرفه که در لاتین به آن “purslane seeds” گفته می‌شود، دانه‌های ریز و استوانه‌ای شکلی هستند که از گیاه خرفه با طبع سرد و تر به دست می‌آیند و کاربردهای فراوانی در طب سنتی و شیرینی‌پزی دارند. این دانه‌ها مملو از ویتامین‌های A، C، B و همچنین مواد معدنی متنوعی مانند آهن، منیزیم، پتاسیم، کلسیم، منگنز و مس هستند.
• خواص تخم خرفه برای سلامتی تخم خرفه دارای خواص بی‌شماری است:
  • کاهش خونریزی دوران قاعدگی: تخم خرفه به خصوص در دوران قاعدگی برای بانوان مفید است، زیرا می‌تواند از خونریزی شدید جلوگیری کند و مدت زمان و مقدار خونریزی رحم را کاهش دهد.
  • تقویت کبد: مصرف تخم خرفه به بهبود سلامت کبد کمک کرده و برای تسکین مشکلات مربوط به کبد، افزایش عملکرد و پاکسازی کبد مفید است.
  • تنظیم قند خون: مطالعات نشان می‌دهند که تخم خرفه می‌تواند قند خون ناشتا را کاهش داده و عملکرد سلول‌های بتا پانکراس را تقویت کند، که این امر به تنظیم ترشح انسولین در بدن کمک می‌کند و برای افراد دیابتی بسیار مفید است.
  • مبارزه با ریزش مو: تخم خرفه با داشتن مقادیر زیادی آهن، به کاهش سرعت ریزش مو کمک کرده و از بروز طاسی جلوگیری می‌کند. آنتی‌اکسیدان‌های قوی آن نیز از موهای حساس و شکننده محافظت می‌کنند.
  • تصفیه خون: تخم خرفه به عنوان تصفیه‌کننده خون شناخته شده است و به پاکسازی و دفع سموم از بدن کمک می‌کند.
  • درمان سرفه و اسهال: مصرف جوشانده تخم خرفه به درمان سرفه و ناراحتی‌های گلو و سینه کمک می‌کند. همچنین در طب سنتی برای درمان اسهال خونی موثر است.
  • کاهش فشار خون و کلسترول: تخم خرفه با داشتن اسیدهای چرب امگا 3، در کاهش فشار خون و کلسترول موثر است و به پیشگیری از حملات قلبی و سکته کمک می‌کند.
  • جلوگیری از پوکی استخوان: تخم خرفه سرشار از کلسیم، آهن، منیزیم و منگنز است که به استحکام استخوان‌ها و جلوگیری از پوکی استخوان کمک می‌کند. از آنجایی که در تخم خرفه برخلاف برگ و ساقه گیاه، اگزالات وجود ندارد، جذب کلسیم و آهن آن بهتر صورت می‌گیرد.
  • درمان مشکلات پوستی: تخم خرفه با داشتن ویتامین‌های A، E و C و آنتی‌اکسیدان‌ها، به کاهش التهاب پوست، رفع لک و جوش آکنه و کاهش چین‌وچروک‌های پوستی کمک می‌کند.
  • ضد انگل روده: تخم خرفه دارای خاصیت ضد انگل روده است و می‌تواند کرم کدو را از بین ببرد.
  • تقویت قوای عمومی بدن: تخم خرفه به تقویت قوای عمومی بدن و بهبود حافظه کمک می‌کند.
• نحوه مصرف تخم خرفه تخم خرفه را می‌توان به روش‌های مختلفی مصرف کرد. می‌توان آن را روی انواع سوپ، سالاد و غذاهای مختلف پاشید یا مانند چای، آن را دم کرده و به صورت دمنوش مصرف نمود. همچنین می‌توان آن را روی شیرینی و نان خانگی ریخت. برای مصارف موضعی، می‌توان تخم خرفه را با روغن کنجد مخلوط کرده و برای درمان آفتاب‌سوختگی بر روی پوست استفاده کرد.

نحوه مصرف گیاه خرفه

گیاه خرفه با توجه به تنوع خواصش، به روش‌های مختلفی قابل مصرف است که همگی می‌توانند به بهره‌مندی از فواید آن کمک کنند:

• مصرف خام و پخته خرفه را می‌توان به صورت خام و تازه مانند سبزی خوردن در کنار غذا یا در سالاد مصرف کرد. طعم ترش و نمکی آن شبیه اسفناج یا شاهی است و می‌تواند طعم دلچسبی به سالادها و ساندویچ‌ها بدهد. همچنین می‌توان آن را به صورت پخته در انواع سوپ‌ها، خورش‌ها، کوکو و آش (مانند آش خرفه) استفاده کرد. افزودن خرفه به خوراک گوشت می‌تواند طعم بهتری به غذا بدهد. قسمت‌های هوایی جوان گیاه را نیز می‌توان به صورت بورانی (پس از جوشاندن و صاف کردن، با پیازداغ و تخم‌مرغ) مصرف کرد.
• دمنوش خرفه تهیه دمنوش از خرفه یکی دیگر از روش‌های موثر برای بهره‌مندی از خواص آن است. برای تهیه دمنوش، حدود ۵ تا ۱۰ گرم از برگ‌های خشک شده خرفه (یا ۵۰ تا ۱۰۰ گرم خرفه تازه) را کوبیده و در یک لیتر آب جوش بریزید و اجازه دهید چند دقیقه دم بکشد. این دمنوش دارای خواص تب‌بر، ضد انگل، تصفیه‌کننده خون، ادرارآور و موثر در درمان ناراحتی‌های گوارشی است و به کاهش کلسترول و فشار خون نیز کمک می‌کند. همچنین دمنوش خرفه حاوی ترکیبات ضد سرطان است.
• ترکیب با سایر مواد (عسل، ماست، کرفس، نعناع)
  • خرفه و عسل: ترکیب عسل و خرفه در درمان مشکلاتی مانند فشار خون، کم‌خونی، سرفه و ناراحتی‌های گلو و سینه مفید است. این ترکیب به تقویت دستگاه گوارش و جذب بهتر مواد غذایی، تقویت حافظه و معده کمک می‌کند و خاصیت ضد میکروبی و تصفیه‌کنندگی خون دارد.
  • خرفه و ماست: برای کاهش میزان اگزالات طبیعی موجود در خرفه (که ممکن است مانع جذب کلسیم و منیزیم شود و در افراد مستعد منجر به سنگ کلیه شود)، می‌توان آن را با ماست مصرف کرد. جوشاندن خرفه در آب نیز میزان اگزالات را کاهش می‌دهد.
  • خرفه و کرفس و نعناع: افراد سردمزاج توصیه می‌شود خرفه را با کرفس و نعناع مصرف کنند تا مصلح آن بوده و از ضررهای احتمالی ناشی از طبع سرد آن کاسته شود.
  • خرفه و خیار: ترکیب خرفه با خیار، کمی روغن و سرکه بسیار لذیذ است و برای کنترل قند خون نیز مفید است.
• کاربرد موضعی (شیره، ضماد) برگ‌های خرفه سرشار از شیره هستند که می‌توان آن را به صورت موضعی بر روی پوست برای التیام التهاب، نیش حشرات، سوختگی و دیگر زخم‌ها به کار برد. این شیره برای مشکلات پوستی مانند تورم و اگزما نیز مفید است. همچنین برگ‌های تازه خرفه را می‌توان به صورت ضماد برای سردرد، چشم درد و نقرس استفاده کرد. شستن سر با مخلوط شیره خرفه و عرق بید نیز برای علاج جوش‌های سر مفید است.

ملاحظات و موارد منع مصرف

با وجود خواص بی‌شمار گیاه خرفه، مصرف آن در برخی موارد نیازمند احتیاط است و در مواردی نیز منع مصرف دارد.

• اگزالات و سنگ کلیه خرفه حاوی اگزالات (اسید اگزالیک) است که یک ماده طبیعی موجود در برخی سبزیجات است. مصرف بیش از حد اگزالات می‌تواند منجر به تشکیل و پیشرفت سنگ کلیه شود، به خصوص در افرادی که مستعد این عارضه هستند. بنابراین، افراد مبتلا به سنگ کلیه یا مشکلات مجاری ادراری باید از مصرف خرفه، به ویژه در مقادیر زیاد، پرهیز کنند. اگزالات همچنین ممکن است از جذب مواد معدنی مانند کلسیم و منیزیم جلوگیری کند. برای کاهش میزان اگزالات، می‌توان خرفه را با ماست مصرف کرد یا آن را در آب جوشاند. همچنین، خرفه‌ای که در سایه رشد می‌کند، اگزالات بیشتری نسبت به خرفه‌ای که نور آفتاب کافی دریافت کرده، دارد.
• دوران بارداری و شیردهی مصرف خرفه برای خانم‌های باردار به شدت توصیه نمی‌شود. خرفه دارای خاصیت قاعده‌آوری است و می‌تواند موجب تشدید انقباضات رحمی شده و خطر سقط جنین را افزایش دهد. بنابراین، خانم‌های باردار باید در تمام طول دوران بارداری از مصرف خرفه اجتناب کنند. اما در دوران شیردهی، مصرف خرفه مجاز است و نه تنها تاثیر منفی بر شیر مادر ندارد، بلکه می‌تواند موجب افزایش شیر مادر شود. با این حال، به مادرانی که پس از زایمان دچار اختلال در چرخه قاعدگی و نامنظم بودن آن هستند، توصیه می‌شود از مصرف خرفه خودداری کنند.
• تداخلات احتمالی و احتیاطات در حالی که خرفه به طور کلی ایمن است، افراد تحت درمان با داروهای خاص، به ویژه داروهای ضد افسردگی، باید پیش از مصرف خوراکی خرفه با پزشک خود مشورت کنند. همیشه رعایت اعتدال در مصرف گیاهان دارویی توصیه می‌شود. به عنوان مثال، میزان مصرف خرفه تازه بین ۳۰ تا ۶۰ گرم و خرفه خشک شده بین ۹ تا ۱۵ گرم در روز پیشنهاد شده است.
• طبع سرد و افراد سرد مزاج با توجه به طبع سرد و تر خرفه در طب سنتی، مصرف بیش از حد آن به افراد سردمزاج و بلغمی توصیه نمی‌شود. در صورت لزوم مصرف، بهتر است با مصلحاتی مانند کرفس و نعناع همراه شود تا تعادل مزاجی حفظ گردد و از بروز عوارضی مانند ضعف قوای جنسی، کاهش بینایی، دندان درد و سردردهای ناشی از غلبه سردی جلوگیری شود.

پرسش‌های متداول

خرفه چیست و چه کاربردهایی دارد؟

خرفه یک گیاه علفی یک‌ساله است که در بسیاری از نقاط جهان، از جمله ایران، به صورت خودرو رشد می‌کند. تمام بخش‌های آن (برگ، ساقه، گل، دانه) خوراکی هستند و به دلیل داشتن مقادیر بالای امگا 3، ویتامین‌ها (A, C, B, E)، و مواد معدنی (آهن، منیزیم، پتاسیم، کلسیم، منگنز)، خواص درمانی و زیبایی متعددی دارد. از کاربردهای آن می‌توان به بهبود سلامت قلب، گوارش، کنترل دیابت، تقویت استخوان‌ها، مبارزه با کم‌خونی و سرطان، و مراقبت از پوست و مو اشاره کرد.

آیا خرفه برای پوست و مو مفید است؟

آیا زنان باردار می‌توانند خرفه مصرف کنند؟

طبع خرفه چگونه است و مصلح آن چیست؟

آیا مصرف خرفه عوارض جانبی دارد؟

تخم خرفه با بذر خرفه متفاوت است؟

نتیجه‌گیری