رنگ پوست یکی از عواملی است که بسیاری از افراد در جستجوی بهبود آن هستند. آرزوی داشتن پوستی شفاف، روشن و یکنواخت، افراد را به سمت راه‌حل‌های مختلفی سوق می‌دهد. در این مسیر، نام گلوتاتیون به کرات شنیده می‌شود. این ترکیب که اغلب به عنوان یک “آنتی اکسیدان معجزه‌گر” شناخته می‌شود، برای طیف وسیعی از فواید از جمله بهبود سلامت پوست تا دستیابی به پوستی درخشان و یکدست مطرح شده است. اما حقیقت چیست؟ آیا گلوتاتیون واقعاً می‌تواند به درمان مشکلات پوستی مانند آکنه کمک کرده یا به عنوان راز روشن‌کنندگی پوست عمل کند؟ این مقاله با استناد به منابع علمی، به بررسی عمیق حقایق در مورد گلوتاتیون و نقش آن در سلامت کلی بدن و به ویژه پوست می‌پردازد.
گلوتاتیون چیست؟
گلوتاتیون (Glutathione) یک ترکیب پروتئینی کوچک است که در تمام سلول‌های بدن انسان یافت می‌شود. این ترکیب از سه اسید آمینه تشکیل شده است: سیستئین، اسید گلوتامیک و گلیسین. به دلیل ساختار سه پپتیدی خود، به آن “تری پپتید” نیز گفته می‌شود. در این پروتئین، یک پیوند پپتیدی غیرمعمول بین گروه آمینی اسید آمینه سیستئین و گروه کربوکسیل زنجیره اسید گلوتامیک وجود دارد.
گلوتاتیون به طور طبیعی در کبد انسان از ترکیب این سه اسید آمینه تولید می‌شود. دانشمندان بر این باورند که گلوتاتیون برای سلامت بدن یک ماده ضروری محسوب می‌شود و سطح آن در سلول‌های بدن می‌تواند نشان‌دهنده طول عمر باشد. این ماده در تمامی سلول‌های بدن با غلظت بسیار بالایی وجود دارد.
نقش و اهمیت گلوتاتیون در بدن
گلوتاتیون یک آنتی‌اکسیدان قدرتمند است. مهم‌ترین کارکرد آن حفاظت از اجزای مهم سلولی در برابر آسیب ناشی از رادیکال‌های آزاد و پراکسیدها، که گروه‌های عاملی اکسیژن‌دار هستند، می‌باشد. رادیکال‌های آزاد مولکول‌های ناپایداری هستند که می‌توانند به سلول‌ها آسیب برسانند و موجب بروز علائم کهولت سن و افزایش خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها می‌شوند. آنتی‌اکسیدان‌ها، از جمله گلوتاتیون، بدن را در برابر آسیب ناشی از این رادیکال‌ها محافظت می‌کنند. گلوتاتیون با شکستن رادیکال‌های آزاد، استرس اکسیداتیو را کاهش می‌دهد. استرس اکسیداتیو زمانی رخ می‌دهد که عدم تعادل بین تولید رادیکال‌های آزاد و توانایی بدن برای مبارزه با آن‌ها وجود داشته باشد. استرس اکسیداتیو بیش از حد می‌تواند زمینه بروز بیماری‌های متعددی مانند دیابت، سرطان و آرتریت روماتوئید را فراهم کند.
گلوتاتیون کارکردهای بسیار دیگری نیز در بدن دارد:
- ساخت دی‌ان‌ای که پایه اصلی پروتئین‌ها و سلول‌هاست.
- تقویت سیستم ایمنی و بهبود عملکرد سلول‌های ایمنی، از جمله سلول‌های T، برای پاسخ بهتر بدن در مقابل عفونت‌ها و بیماری‌ها. سطوح مناسب گلوتاتیون می‌تواند به کاهش التهاب و بهبود عملکرد سیستم ایمنی منجر شود.
- تشکیل سلول‌های اسپرم.
- تجزیه بعضی از رادیکال‌های آزاد.
- بهبود کارکرد بعضی از آنزیم‌ها.
- بازسازی ویتامین C و ویتامین E. ویتامین E به عنوان یک آنتی اکسیدان مهم شناخته می‌شود که همراه با گلوتاتیون برای جلوگیری از آسیب‌های ناشی از اکسیژن فعال مفید است. ویتامین C نیز سطح گلوتاتیون را در گلبول‌های قرمز خون و لنفوسیت‌ها افزایش می‌دهد.
- خارج کردن جیوه موجود در مغز.
- کمک به کبد و کیسه صفرا برای کنار آمدن با چربی‌ها.
- کمک به مرگ سلولی رایج در بدن (فرایندی که به خزان یاخته‌ای یا آپوپتوز معروف است).
- سم‌زدایی بدن. ترکیبات سمی دارای رادیکال آزاد معمولاً با گلوتاتیون ترکیب شده و از بدن خارج می‌شوند. گلوتاتیون به کبد در حذف ترکیبات سمی و مضر کمک می‌کند. این ماده با ترکیب شدن با سموم، آن‌ها را به ترکیبات قابل دفع تبدیل کرده و از بدن خارج می‌کند.
- کمک به هضم سریع‌تر داروها.
- کاهش چشمگیر پراکسیدهای مضر بدن.
- دفع کامل متیل‌گلیوکسال از بدن.
- جلوگیری از مقاومت بدن در برابر تاثیر انواع دارو.
- بهبود ایمنی بدن در برابر سموم محیطی.
تحقیقات نشان داده‌اند که کمبود گلوتاتیون در بدن با بروز مشکلات جسمی متعددی در ارتباط است. افرادی که کمبود این ماده را دارند ممکن است علائمی مانند خستگی، مه مغزی، مشکلات خواب، کم‌خونی و عفونت را تجربه کنند.
گلوتاتیون و سلامت پوست
گلوتاتیون نه تنها برای سلامت عمومی بدن حیاتی است، بلکه نقش مهمی در سلامت و ظاهر پوست ایفا می‌کند. به عنوان یک آنتی‌اکسیدان قدرتمند، می‌تواند به بهبود سلامت پوست کمک کند. این ماده با خنثی‌سازی رادیکال‌های آزاد، از آسیب‌های پوستی جلوگیری کرده و ممکن است در کاهش علائم پیری مؤثر باشد.
خواص گلوتاتیون برای پوست شامل موارد زیر است:
- خواص آنتی‌اکسیدانی: گلوتاتیون حاوی آنتی‌اکسیدان است که گردش خون را در زیر پوست افزایش می‌دهد. وقتی خون بیشتری زیر پوست در جریان باشد، اکسیژن‌رسانی و تغذیه با سرعت بیشتری انجام شده و پوست همیشه شاداب و سرزنده به نظر می‌رسد. آنتی اکسیدان ها همچنین پوست را در برابر رادیکال‌های آزاد محافظت می‌کنند.
- ترمیم پوست: گلوتاتیون با خواص پروتئینی خود می‌تواند پوست را از تخریب بافتی نجات دهد. اسیدهای آمینه موجود در گلوتاتیون شبیه به یک ماده نجات‌بخش برای پوست هستند. با افزایش سطح پروتئین پوست، ترمیم پوست به سرعت اتفاق می‌افتد. در بعضی افراد تیرگی‌های برخی نواحی پوست شبیه به جای زخم و جوش بروز پیدا می‌کند یا دور دهان و چشم تیره‌تر از نواحی دیگر است؛ گلوتاتیون به واسطه اسیدهای آمینه و آنتی‌اکسیدان‌ها می‌تواند باعث ترمیم پوستی شود.
- کاهش چین و چروک: چین و چروک‌های پوست به علت‌های متعددی ایجاد می‌شوند، اما عمده‌ترین دلیل آن کند شدن یا متوقف شدن تولید کلاژن در پوست است. خواص آنتی‌اکسیدانی گلوتاتیون کلاژن‌سازی در پوست را تحریک می‌کند. وقتی کلاژن در لایه زیرین پوست به درستی ساخته شود، چین و چروک‌ها کم یا از بین می‌روند. همچنین، گلوتاتیون با افزایش تولید کلاژن و الاستین، دو پروتئینی که به حفظ خاصیت ارتجاعی پوست کمک می‌کنند، می‌تواند باعث کمتر شدن چین و چروک و خطوط ظریف پوستی شود. سازندگان قرص‌های گلوتاتیون ادعا می‌کنند این فرآورده با فعال‌سازی سنتز رشته‌های کلاژن سبب افزایش ساختار پوست و خاصیت انعطاف‌پذیری آن می‌شود. همچنین می‌تواند از ایجاد چین و چروک جدید در پوست جلوگیری کند. گلوتاتیون همچنین خاصیت ضد پیری و ضد چروک دارد.
- خاصیت ضد التهابی: بافتی که دارای التهاب باشد سالم و شاداب به نظر نمی‌رسد و از نظر ظاهری بیمار است. التهاب در پوست موجب می‌شود نتواند به ترمیم و جوانسازی خود بپردازید. گلوتاتیون یک ماده ضد التهاب و بی‌خطر است که با کاهش التهاب در بافت پوست و بدن، موجب تمرکز صحیح پوست بر روی جوانسازی و سفیدکنندگی می‌شود.
- بازسازی سلولی: نواحی از پوست که دارای جراحت و جای زخم و لک شده باشند معمولاً ماندگار شده و از بین نمی‌روند. گلوتاتیون می‌تواند با حفاظت از اجزای سلولی و رساندن پروتئین و آنتی‌اکسیدان به سلول‌ها، به بازسازی سلول‌های تخریب شده در ناحیه لک‌ها کمک کند.
- درخشندگی: بسیاری از تحقیقات در حوزه مصرف گلوتاتیون برای سفیدی پوست نشان داده است که مصرف روزانه این ماده موجب از بین رفتن رنگدانه‌های ملانین شده و از این جهت پوست حالت درخشان‌تری به خود می‌گیرد. با برطرف شدن ایرادات چهره از جمله لک، تیرگی و چین و چروک‌ها، پوست دارای درخشندگی می‌شود.
- از بین بردن ناخالصی‌ها: گلوتاتیون وقتی به صورت موضعی در قالب کرم‌ها و محصولات آرایشی بهداشتی مصرف می‌شود، منافذ پوست را از آلودگی‌ها پاک کرده و از نفوذ آلودگی به پوست جلوگیری می‌کند. از طرفی، مصرف نوع خوراکی این مکمل می‌تواند سموم و ناخالصی‌ها را از بدن خارج کند که به بهبود کیفیت ترمیم پوستی می‌انجامد.
- کمک به رفع لک‌های تیره: گلوتاتیون با مهار فعالیت تیروزیناز، آنزیمی که مسئول تولید ملانین است، به کمرنگ شدن لک‌های پوستی کمک می‌کند. سازندگان قرص‌های گلوتاتیون ادعا می‌کنند با افزایش تجدید ساختار سلول‌های پوست سبب محافظت در برابر آسیب‌های ناشی از آلودگی هوا و پرتوهای مضر نور خورشید می‌شود.
- کاهش آسیب رادیکال‌های آزاد: گلوتاتیون با ترکیبات منحصر به فردی که دارای خاصیت آنتی‌اکسیدانی هستند، آسیب رادیکال‌های آزاد بر پوست را کاهش می‌دهد.
گلوتاتیون برای روشن کردن و سفید کردن پوست
استفاده از گلوتاتیون برای سفید کردن پوست، چه به صورت موضعی و چه خوراکی، بسیار رایج است. برخی تحقیقات نشان می‌دهند که ماده گلوتاتیون می‌تواند با کاهش تولید ملانین، رنگدانه‌ای که به پوست رنگ می‌دهد، باعث روشن شدن و یکدست شدن رنگ پوست شود. این اثر باعث سفیدی و درخشندگی پوست می‌شود. گلوتاتیون با کاهش تولید رنگدانه ممکن است پوست را ۱ تا ۲ درجه روشن‌تر کند.
یک مطالعه که در سال ۲۰۱۸ منتشر شد، اثربخشی و ایمنی گلوتاتیون موضعی و خوراکی را در درمان ملاسما (لکه های تیره پوست) بررسی کرد. این مطالعه شامل ۳۰ بیمار زن مبتلا به ملاسما بود که به سه گروه تقسیم شدند. گروه اول از کرم گلوتاتیون ۲% در یک طرف صورت و کرم پلاسبو در طرف دیگر، دو بار در روز به مدت ۱۰ هفته استفاده کردند. گروه دوم کپسول خوراکی گلوتاتیون ۵۰۰ میلی‌گرم در روز به مدت ۴ هفته دریافت کردند. گروه سوم کپسول خوراکی پلاسبو به مدت ۴ هفته دریافت کردند. نتایج نشان داد که کاهش قابل توجهی در شاخص شدت و مساحت ملاسما (MASI) در بیماران تحت درمان با گلوتاتیون موضعی (p=0.011) و خوراکی (p=0.007) مشاهده شد، در حالی که گروه‌های پلاسبو پاسخی نشان ندادند. این مطالعه نتیجه گرفت که گلوتاتیون به عنوان یک عامل روشن‌کننده ایمن، قابل تحمل و مؤثر در درمان ملاسما، هم در کرم موضعی (۲%) و هم در فرم خوراکی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با این حال، باید توجه داشت که گلوتاتیون نمی‌تواند پوست تیره و سبزه را کاملاً سفید کند. اثر آن بیشتر در کاهش تولید رنگدانه ملانین است که ممکن است منجر به روشن شدن ۱ تا ۲ درجه‌ای پوست شود.
گلوتاتیون و آکنه
آکنه یک نگرانی رایج پوستی است که جنسیت و سن نمی‌شناسد. در جستجوی درمان های مؤثر، گلوتاتیون به عنوان یک آنتی‌اکسیدان اصلی، به عنوان یک راه‌حل بالقوه مطرح شده است. گلوتاتیون برای حفظ شادابی پوست و سلامت عمومی ضروری است. این آنتی اکسیدان قوی به خنثی کردن رادیکال‌های آزاد که می‌توانند به سلول‌ها آسیب رسانده و در شرایط پوستی مانند آکنه نقش داشته باشند، کمک می‌کند. همچنین، گلوتاتیون به فعالیت‌های سم‌زدایی کبد کمک می‌کند که می‌تواند به خلاص شدن از سمومی که ممکن است مشکلات پوستی را بدتر کنند، یاری رساند. سطوح بالاتر گلوتاتیون به بدن کمک می‌کند تا استرس اکسیداتیو را بهتر مدیریت کند، که می‌تواند منجر به پوستی تمیزتر و سالم‌تر شود. برخی منابع، مکمل گلوتاتیون سوپر استرنث را برای هایپرپیگمانتاسیون و جای آکنه موثر می‌دانند. همچنین ادعا شده است که لکه‌های تیره ناشی از آکنه را روشن و از جوش جلوگیری می‌کند. قرص گلوتاتیون با خواص کلاژن سازی نیز در رفع لک‌های تیره و جای جوش تاثیر زیادی دارد.
اشکال مصرف و مکمل‌های حاوی گلوتاتیون
گلوتاتیون را می‌توان در اشکال مختلفی برای سفیدی پوست استفاده کرد. این اشکال شامل موارد زیر هستند:
- استفاده موضعی: گلوتاتیون موضعی به صورت کرم، سرم، لوسیون و صابون موجود است. استفاده از صابون حاوی گلوتاتیون ممکن است پس از چند هفته استفاده مداوم نتیجه دهد. ژل‌ها و کرم‌ها سرعت جذب سریع‌تری دارند و مؤثر هستند. کرم پیگمازوم حاوی گلوتاتیون، آلفا آربوتین طبیعی و ویتامین C است و برای رفع لک‌های تیره و روشن‌تر شدن پوست استفاده می‌شود. این کرم فاقد هیدروکینون است و برای زنان باردار و شیرده برای بهبود لک‌های بارداری مناسب است. ژل کربوکسی ریب‌اسکین یک روشن‌کننده سریع پوست است که بلافاصله پس از استفاده اثر سفیدکنندگی و لیفت دارد. این ژل اکسیژن‌رسانی به پوست را افزایش داده و فیبروبلاست‌ها را تحریک می‌کند تا کلاژن و الاستین بیشتری تولید کنند.
- استفاده خوراکی: مکمل‌های گلوتاتیون به صورت کپسول، قرص و شربت موجود هستند. گلوتاتیون در شکل خوراکی جذب کمتری نسبت به تزریقی دارد، اما بی‌تأثیر نیست و برای سفیدتر کردن نواحی لک و تیرگی استفاده می‌شود. قرص گلوتاتیون در لیست بهترین دارو برای روشن شدن پوست ذکر شده است. این قرص حاوی گلوتاتیون، نوعی آنتی‌اکسیدان مهم برای سم‌زدایی بدن است. داروهایی مانند قرص پیگمنتا، قرص ایمدین، قرص پرفکتیل، قرص رتینول، قرص کوکونات کلاژن، قرص گلوتاتیون، استیل سیستئین و ویتامین C و کپسول اسکین برایتنینگ به عنوان داروهای مؤثر برای سفیدی پوست معرفی شده‌اند که برخی از آن‌ها حاوی گلوتاتیون یا ترکیباتی هستند که سطح گلوتاتیون را افزایش می‌دهند. قرص‌هایی که برای روشن‌تر شدن پوست توصیه می‌شوند باید در ترکیبات خود ویتامین E، ویتامین C، گلوتاتیون، آلفا لیپوئیک اسید و در برخی موارد عصاره هسته انگور داشته باشند. مکمل‌های خوراکی گلوتاتیون نوتری بست حاوی گلوتاتیون، استیل سیستئین و ویتامین C نیز در داروخانه‌ها موجود هستند. قرص‌های گلوتاتیون باید حداقل ۳۰ دقیقه قبل از غذا مصرف شوند تا جذب بهتری داشته باشند. برخی شرکت‌های سازنده مصرف ۲۵۰ تا ۵۰۰ میلی‌گرم گلوتاتیون به صورت روزانه را توصیه می‌کنند. مصرف مکمل‌های خوراکی حاوی گلوتاتیون باید مداوم و هر روز انجام شود.
- گلوتاتیون تزریقی: گلوتاتیون به صورت آمپول نیز عرضه می‌شود. آمپول گلوتاتیون شکل تزریقی گلوتاتیون است. رایج‌ترین کاربرد آمپول‌های گلوتاتیون روشن کردن پوست و کاهش لکه‌های هایپرپیگمانتاسیون است. تزریق وریدی گلوتاتیون در گذشته برای روشن کردن پوست (حدود سال ۲۰۱۵، عمدتاً در کشورهای آسیایی) استفاده می‌شد. این روش می‌تواند مؤثر باشد، اما هزینه‌های قابل توجهی دارد (۹۰۰ دلار برای هر جلسه) و نتایج آن موقتی است و معمولاً ۳ تا ۸ هفته دوام دارد. با توجه به نیاز به تعهد هفتگی و نتایج کوتاه‌مدت، برای بیشتر افراد غیرعملی بود. در حال حاضر، پروتکل‌ها بیشتر به سمت مکمل‌های خوراکی تغییر کرده است. تزریق آمپول گلوتاتیون به دو روش وریدی و عضلانی انجام می‌شود. این آمپول در شیمی درمانی، درمان ناباروری و همچنین زیبایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. آمپول گلوتاتیون به طور مستقیم به جریان خون تزریق می‌شود، بنابراین سریع‌تر و کامل‌تر توسط بدن جذب می‌شود. آمپول‌ها سریع‌تر از قرص‌ها عمل می‌کنند و نتایج آن سریع‌تر خود را نشان می‌دهد.
بسیار مهم است که آمپول‌های گلوتاتیون تنها باید توسط پزشک متخصص پوست تزریق شوند تا از عوارض جدی جلوگیری شود. آمپول گلوتاتیون در داروخانه‌ها یافت نمی‌شود، زیرا شرکت‌های سازنده یا واردکننده آن را مستقیماً به پزشکان متخصص پوست عرضه می‌کنند. استفاده از آمپول‌های گلوتاتیون بدون نظارت پزشک می‌تواند خطرناک باشد. برخی آمپول‌ها به طور آنلاین در فروشگاه‌های غیرمجاز به فروش می‌رسند که تأییدیه وزارت بهداشت را ندارند و ممکن است ترکیبات غیرمجاز یا آلوده داشته باشند و منجر به عوارض جدی شوند. قرص‌های گلوتاتیون روش مصرف و تهیه آسان‌تری دارند.
راه‌های افزایش میزان گلوتاتیون در بدن
علاوه بر مکمل‌ها، راه‌های طبیعی نیز برای افزایش سطح گلوتاتیون در بدن وجود دارد.
- مکمل‌های حاوی گلوتاتیون: مکمل‌های خوراکی و تزریقی گلوتاتیون در دسترس هستند.
- سایر مکمل‌هایی که تولید طبیعی گلوتاتیون را افزایش می‌دهند: این مکمل‌ها شامل مکمل خار مریم (گیاهی دارویی با خواص متنوع، کنترل سطح گلوتاتیون)، استیل سیستئین (نوعی مکمل خلط‌آور برای رفع مسمومیت استامینوفن و دفع خلط، همچنین منبع قابل اعتماد گلوتاتیون NAC نامیده می‌شود)، و سوپراکسید دیسموتاز (نوعی مکمل آنتی‌اکسیدانی برای ترمیم سلول‌ها) هستند. پروتئین آب پنیر نیز یکی از مکمل‌های خوراکی است که سطح گلوتاتیون (GHS) بدن را به طور طبیعی افزایش می‌دهد.
- مصرف مواد غذایی حاوی گلوتاتیون یا افزایش‌دهنده تولید آن:
- سبزیجاتی که در آن‌ها گلوتاتیون یافت می‌شود عبارتند از: پرتقال، سیب، گریپ‌فروت، طالبی، آووکادو، سیب‌زمینی، فلفل، کلم بروکلی.
- میوه‌ها: پرتقال و میوه‌های حاوی ویتامین C، هندوانه، آووکادو.
- سبزیجات: کلم بروکلی، کلم سفید، کلم بروکسل، پیاز، گوجه‌فرنگی، هویج و اسفناج.
- مواد غذایی دارای ویتامین E:
- بادام درختی.
- تخم‌مرغ.
- گوشت تازه.
- سیر.
- زردچوبه.
- دارچین.
- هل.
- غذاهای حاوی سولفور: گیاه منداب، کلم بوک چوی، کلم بروکلی، کلم بروکسل، گل کلم، کولارد سبز، کلم پیچ، شلغم، آب تره، تربچه، برگ خردل.
- مواد غذایی حاوی سلنیوم: گوشت گاو، ماهی، مرغ، مغزیجات و پنیر. مصرف مواد غذایی حاوی سلنیوم به حفظ گلوتاتیون در بدن و افزایش آن کمک کرده و جذب آن را بالا می‌برد.
- مواد غذایی حاوی متیلاسیون (برای تولید گلوتاتیون موثر هستند): نیم فنجان نخود، ۳ اونس جگر، نیم فنجان لوبیا پینتو، نیم فنجان عدس، یک فنجان اسفناج. جگر گاو نیز حاوی گلوتاتیون است و سطح آن را در بدن افزایش می‌دهد.
- ماهی.
- لبنیات.
- بادام، گردو، تخمه آفتابگردان، بذر کتان.
- کاهش تماس با ترکیبات سمی و مضر.
- استفاده بیشتر از مواد خوراکی سالم و مفید در رژیم غذایی.
- ورزش منظم. ورزش منظم به تولید گلوتاتیون در بدن کمک می‌کند. بدن ورزشکاران به دلیل فعالیت مداوم، از ذخایر گلوتاتیون استفاده می‌کند. نرخ متابولیسم بدن در طول ورزش بالا می‌رود، پس میزان نیاز بدن برای اکسیژن برای تولید انرژی عضلانی بیشتر می‌شود. گلوتاتیون به عنوان یک ضد التهاب بدن را سم‌زدایی کرده و از تولید ATP نیز پشتیبانی می‌کند.
- خواب کافی. کمبود خواب می‌تواند بر سطح گلوتاتیون بدن تأثیر بگذارد. دانشمندان نشان داده‌اند که سطح سالم این آنتی‌اکسیدان باعث کیفیت خوب خواب می‌شود. افزایش سطح گلوتاتیون می‌تواند به خواب راحت‌تر کمک کند؛ بدن در زمان خواب دیدن بیشتر گلوتاتیون تولید می‌کند.
عواملی مانند افزایش سن، سوء تغذیه، کمبود خواب و عدم فعالیت بدنی می‌توانند منجر به کاهش تولید گلوتاتیون در بدن شوند.
سایر خواص سلامتی گلوتاتیون
منابع مختلف به مزایای دیگری برای گلوتاتیون اشاره کرده‌اند که فراتر از پوست هستند:
- جلوگیری از پیشرفت سرطان: بعضی تحقیقات نشان می‌دهند که گلوتاتیون می‌تواند در پیشگیری از پیشرفت سرطان تأثیرگذار باشد. با این حال، نکته دیگری هم در این تحقیقات روشن شده است؛ اینکه گلوتاتیون می‌تواند حساسیت تومورهای سرطانی را نسبت به شیمی درمانی، که از رایج‌ترین درمان‌های سرطان است، کم کند. برای مشخص شدن نقش دقیق گلوتاتیون در بهبود سرطان، باید منتظر تحقیقات بیشتری باشیم.
- کاهش صدمات سلولی در بیماری‌های کبدی: هپاتیت، سوءمصرف نوشیدنی‌های الکلی و کبد چرب، به سلول‌های کبد آسیب وارد می‌کنند. آزمایش کوچکی در سال ۲۰۱۷ نشان داد که گلوتاتیون به دلیل داشتن خواص آنتی‌اکسیدانی و سم‌زدایی بدن، می‌تواند صدمات ناشی از کبد چرب غیرالکلی را درمان کند. البته محققان این آزمایش عنوان کرده‌اند که برای تأیید قطعی این خاصیت گلوتاتیون به تحقیقات گسترده‌تری نیاز است. گلوتاتیون باعث کبد چرب نمی‌شود. مطالعات نشان می‌دهد گلوتاتیون با خاصیت آنتی‌اکسیدانی که دارد می‌تواند از سلول‌های کبد محافظت کند.
- افزایش حساسیت انسولین: مقاومت در برابر انسولین می‌تواند منجر به بروز دیابت نوع ۲ شود. بدن با تولید انسولین، گلوکز (قند) موجود در خون را به سلول‌ها منتقل و از آن به عنوان منبع انرژی استفاده می‌کند. مطالعه کوچکی در سال ۲۰۱۸ مشخص کرد که بدن افراد مقاوم به انسولین، معمولاً سطوح کمتری از گلوتاتیون را تولید می‌کند، به‌خصوص اگر افراد سابقه ابتلا به اختلالاتی مثل نوروپاتی یا رتینوپاتی را هم داشته باشند. پژوهشی در سال ۲۰۱۳ نیز این نتایج را تأیید می‌کند. همچنین، هایپرگلیسمی مزمن با کاهش سطح گلوتاتیون همراه است که می‌تواند منجر به استرس اکسیداتیو و آسیب بافت شود. مکمل‌های حاوی سیستئین و گلیسین باعث افزایش سطح گلوتاتیون شده و در نتیجه دیابت کنترل نشده را کنترل خواهند کرد. تحقیقات نشان می‌دهد که سطوح پایین گلوتاتیون در سالمندان با چربی سوزی کمتر و میزان ذخیره چربی بالاتر در بدن مرتبط است.
- تخفیف علائم بیماری پارکینسون: بنابر نتایج برخی تحقیقات، شواهدی به دست آمده است که نشان می‌دهند با ثابت نگه داشتن سطوح گلوتاتیون در بدن، می‌توان به کاهش علائم بیماری پارکینسون کمک کرد. این تحقیقات تزریق مکمل گلوتاتیون را به عنوان درمانی مناسب برای بیماران مبتلا به پارکینسون پیشنهاد داده‌اند. از سوی دیگر راجع به مصرف قرص مکمل گلوتاتیون توضیح چندانی داده نشده است. به همین خاطر در این مورد هم باید منتظر تحقیقات بیشتری باشیم.
- کاهش آسیب ناشی از کولیت روده بزرگ (کولیت اولسراتیو): کولیت روده بزرگ نیز با آسیب اکسایشی (برهم خوردن تعادل میان رادیکال‌های آزاد و آنتی‌اکسیدان) و اضطراب در ارتباط است. مطالعاتی در سال ۲۰۰۳ نشان داد که مکمل‌های حاوی گلوتاتیون می‌توانند تا حدودی آسیب واردشده به روده بزرگ را در موش‌ها بهبود بخشند. البته اثرگذاری گلوتاتیون بر بهبود روده بزرگ انسان نیازمند بررسی‌های بیشتری است.
- درمان اختلال‌های طیف اوتیسم: بخشی از شواهد حاکی از آن است که سطح گلوتاتیون در بدن کودکان مبتلا به اوتیسم کمتر از سایر کودکان است. در سال ۲۰۱۱، محققان به این نتیجه رسیدند که مکمل خوراکی گلوتاتیون یا آمپول آن می‌تواند به کاهش برخی از علائم اوتیسم کمک کند. البته محققان در این آزمایش بهبود علائم اوتیسم در کودکان را مورد بررسی قرار ندادند، بنابراین برای اثبات تأثیر گلوتاتیون در بهبود اوتیسم به بررسی‌های بیشتری نیاز است. کودکان مبتلا به اوتیسم سطوح بالاتری از آسیب اکسیداتیو و سطوح پایین‌تری گلوتاتیون در مغز دارند. این امر حساسیت کودکان مبتلا به اوتیسم را در برابر آسیب‌های عصبی ناشی از موادی مانند جیوه افزایش می‌دهد.
- مبارزه با بیماری های خود ایمنی: گلوتاتیون با التهاب مزمن که به علت بیماری های خود ایمنی ایجاد می‌شود، مبارزه می‌کند. این موضوع از بسیاری از شرایط پزشکی مانند لوپوس، بیماری های سلیاک و آرتریت روماتوئید جلوگیری می‌کند. بعضی بیماری‌های خودایمنی به میتوکندری‌ها در سلول‌های خاص حمله می‌کنند. گلوتاتیون با حذف رادیکال‌های آزاد، محافظت قوی از میتوکندری ها را فراهم می آورد. التهاب مزمن استرس اکسیداتیو را افزایش می‌دهد. گلوتاتیون با تحریک یا کاهش پاسخ ایمنی بدن به کاهش استرس اکسیداتیو کمک می‌کند.
- کاهش عوارض قلبی عروقی: یکی دیگر از خواص مهم گلوتاتیون این است که برای قلب مفید است. یکی از عوامل خطرناک بسیاری از بیماری‌های قلبی عروقی، اختلال عملکرد اندوتلیال است که زمانی رخ می‌دهد که پوشش داخلی رگ‌های خونی یا اندوتلیوم به درستی عمل نکند. طبق مطالعات اخیر، گلوتاتیون با بهبود عملکرد اکسید نیتریک به میزان قابل توجهی عملکرد اندوتلیال را بهبود می‌بخشد.
- افزایش تحرک در افراد مبتلا به بیماری عروق محیطی: یک مطالعه گزارش داد که گلوتاتیون گردش خون را بهبود می‌بخشد و توانایی شرکت‌کنندگان در مطالعه را برای راه رفتن مسافت‌های طولانی بدون درد افزایش می‌دهد.
- بهبود پسوریازیس: یک مطالعه معتبر نشان داد که پروتئین آب پنیر خوراکی پسوریازیس را بهبود می‌بخشد. پروتئین آب پنیر باعث افزایش سطح گلوتاتیون می‌شود.
- کاهش علائم بیماری‌های تنفسی: N-Acetylcysteine دارویی است که برای درمان بیماری‌هایی همچون آسم و فیبروز کیستیک مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو علاوه بر رقیق کردن مخاط در نرم‌تر شدن آن نیز مؤثر خواهد بود. N-Acetylcysteine را می‌توان منبع قابل اعتماد گلوتاتیون معرفی کرد.
ملاحظات و عوارض جانبی احتمالی گلوتاتیون
اگرچه گلوتاتیون به طور کلی ایمن در نظر گرفته می‌شود، اما مصرف آن در دوزهای بالا ممکن است با عوارضی همراه باشد. عوارض جانبی شایع‌تر گزارش شده عبارتند از:
- بروز مشکلات کلیه و کبد. در مواردی آسیب‌های کبدی و نارسایی کلیوی ذکر شده است.
- سردرد.
- حالت تهوع.
- بی‌خوابی.
- بی‌حالی.
- حساسیت پوستی مانند کهیر و راش.
- قرمز شدن پوست.
- خارش.
- عوارض گوارشی از جمله اسهال، تهوع، استفراغ. مصرف در دوزهای بالا ممکن است با مشکلات گوارشی همراه باشد.
- افزایش احتمال سنگ کلیه به خصوص در افرادی مستعد.
- سرگیجه، سردرد، افزایش فشار خون به خصوص در افرادی که به دیابت مبتلا هستند و انسولین مصرف می‌کنند.
- عوارض قلبی تنفسی به خصوص در افرادی که مشکلات قلبی و تنفسی دارند.
- تداخل با عملکرد طبیعی پوست.
مصرف بیش از حد ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند. همچنین، مصرف بیش از حد از هر دارویی می‌تواند اثرات مخرب غیر قابل جبرانی داشته باشد، از جمله مصرف بیش از حد قرص گلوتاتیون. در حال حاضر اطلاعات دقیقی در مورد عواقب مصرف بیش از حد گلوتاتیون وجود ندارد، اما تصور می‌شود با مصرف بیش از حد، عوارضی ایجاد شود؛ بنابراین نباید بیش از دوز توصیه شده توسط پزشک مصرف شود.
موارد منع مصرف و احتیاط
برخی افراد نباید گلوتاتیون مصرف کنند یا باید با احتیاط شدید و تحت نظر پزشک مصرف کنند:
- زنان باردار و شیرده: به دلیل ناکافی بودن تحقیقات علمی در مورد ایمنی و اثرات گلوتاتیون بر روی جنین یا نوزاد شیرخوار، مصرف آن در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شود. کرم پیگمازوم که حاوی گلوتاتیون است، فاقد هیدروکینون بوده و برای زنان باردار و شیرده برای بهبود لک‌های ناشی از دوره حاملگی مناسب دانسته شده است. با این حال، سایر اشکال گلوتاتیون در این دوران منع مصرف دارند.
- افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای: از جمله بیماری‌های کبدی، کلیوی و ریوی. افراد مبتلا به سنگ کلیه و زخم معده نیز از این دسته هستند. در صورت وجود سنگ‌های کلیوی، باید با احتیاط مصرف شود.
- افرادی که به گلوتاتیون حساسیت دارند.
- کودکان.
- قبل از عمل جراحی: بهتر است دو هفته قبل از عمل جراحی گلوتاتیون مصرف نشود.
تداخلات دارویی
مکمل گلوتاتیون می‌تواند با برخی از داروها تداخل پیدا کند:
- داروهای ضد پلاکت و رقیق‌کننده خون مانند آسپرین.
- داروهای کاهنده چربی خون.
- داروهای کاهنده قند خون. در صورت مصرف همزمان با هر دارویی، حتماً باید با پزشک یا داروساز مشورت کنید.
انتظارات و پاسخ‌دهی به گلوتاتیون
همان‌طور که پیشتر ذکر شد، گلوتاتیون ممکن است پوست را ۱ تا ۲ درجه روشن‌تر کند. انتظار تغییر رنگ پوست تیره یا سبزه به پوست سفید کامل با مصرف قرص یا آمپول گلوتاتیون واقعی‌بینانه نیست. پاسخ‌دهی بدن افراد به گلوتاتیون یکسان نیست. برخی از افراد پس از استفاده متوجه تغییرات شده‌اند، اما افرادی دیگر پس از تمام شدن دوره مصرف هیچ نتیجه‌ای نگرفته‌اند. میزان دوز مصرفی را معمولاً پزشک با توجه به سلامتی و اهداف مورد نظر بیمار تعیین می‌کند.
جایگزین‌ها
در حال حاضر، هیچ جایگزینی که عملکرد و اثرات گلوتاتیون را به طور مشابه ایجاد کند، وجود ندارد. اما روش‌هایی پزشکی برای رفع تیرگی‌های بدن مانند لیزر اندولیفت و وایتنینگ وجود دارد. این روش‌ها چه بسا در مواردی نتایج بهتر و ماندگاری بیشتری نسبت به مصرف گلوتاتیون می‌دهند. کلینیک‌های زیبایی مانند کلینیک زیبایی دکتر موسوی نیز روش‌های ایمن‌تر و مؤثرتری را جایگزین مصرف گلوتاتیون برای سفیدی پوست ارائه می‌دهند.
نتیجه‌گیری
گلوتاتیون یک آنتی‌اکسیدان قدرتمند است که نقش حیاتی در سلامت عمومی بدن، سم‌زدایی، عملکرد سیستم ایمنی و حفاظت از سلول‌ها ایفا می‌کند. این ماده می‌تواند به بهبود سلامت پوست، کاهش آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد، تحریک کلاژن‌سازی، ترمیم بافت‌ها، کاهش چین و چروک و لک‌های تیره، و افزایش درخشندگی پوست کمک کند. گلوتاتیون در درمان ملاسما مؤثر و ایمن شناخته شده است، هرچند ممکن است تأثیر آن در روشن کردن کلی رنگ پوست محدود (حدود ۱ تا ۲ درجه) باشد و نباید انتظار تغییر چشمگیر رنگ پوست تیره را داشت.
گلوتاتیون در اشکال مختلفی از جمله قرص، کپسول، شربت، آمپول، کرم و صابون در دسترس است. در حالی که مکمل‌های خوراکی به راحتی قابل تهیه هستند، آمپول‌های تزریقی نیاز به تجویز و تزریق توسط پزشک متخصص دارند و استفاده خودسرانه از آن‌ها، به خصوص محصولات غیرمجاز آنلاین، می‌تواند بسیار خطرناک باشد. همچنین، باید از دوز توصیه شده فراتر نرفت، زیرا مصرف بیش از حد می‌تواند عوارض جانبی ایجاد کند.
حفظ سطح مناسب گلوتاتیون می‌تواند به بهبود سلامت عمومی، پیشگیری از بیماری‌ها و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. با این حال، مانند هر مکمل یا داروی دیگری، قبل از شروع مصرف مکمل‌های گلوتاتیون، به خصوص در صورت وجود بیماری‌های زمینه‌ای، بارداری، شیردهی یا مصرف سایر داروها، مشاوره با یک پزشک متخصص سلامت یا متخصص پوست و مو ضروری است. پزشک می‌تواند با توجه به شرایط فردی، دوز مناسب را تعیین کرده و تداخلات دارویی احتمالی را بررسی کند. در نهایت، باید در نظر داشت که نتایج مصرف گلوتاتیون از فردی به فرد دیگر متفاوت است و در صورت عدم دستیابی به نتایج مطلوب، روش‌های جایگزین پزشکی نیز برای بهبود مشکلات پوستی وجود دارد.
