روغن کرچک به عنوان یکی از روغن های گیاهی با خواص بی نظیر، جایگاه ویژه ای در صابون سازی دارد. این روغن با دارا بودن اسیدهای چرب ریسینولئیک، به صابون ها کف دهی بیشتر و خاصیت نرم کنندگی اضافه می کند. افزون بر این، روغن کرچک به واسطه خواص ضد باکتری و ضد التهابی اش، به کاهش تحریکات پوستی و جلوگیری از خشکی پوست کمک می کند. با بهبود بافت و پایداری صابون های جامد و مایع، این روغن انتخابی مناسب برای تولید محصولات پوستی و بهداشتی است که ضمن پاک کنندگی، به لطافت و رطوبت پوست نیز کمک می کنند.
ترکیبات شیمیایی فرار روغن کرچک
- استیک اسید (Acetic acid)
- اکتان (Octane)
- هگزانال (Hexanal)
- والریک اسید (Valeric acid)
- استایرن (Styrene)
- پروپنوئیک اسید بوتیل استر (Propenoic acid butyl ester)
- هپتانال (Heptanal)
- آلفا پینن (Alpha-pinene)
- t-2-هپتنال (t-2-heptenal)
- لیمونن (Limonene)
- 1،8-سینئول (1,8-cineol)
- 2-هگزیل فوران (2-hexylfurane)
پروفایل اسید چرب روغن کرچک شامل 90 درصد ریسینولئیک اسید و مقادیر اندکی اولئیک اسید و لینولئیک اسید است. تری رسینولئین (triricinolein)، تری گلیسرید غالب در روغن کرچک را تشکیل می دهد.
درصد ترکیب شیمیایی استرول های روغن کرچک
- استیگماسترول (Stigmasterol): 10
- β-سیتوسترول (β-Sitosterol): 44–56
- Δ5-آوناسترول (Δ5-Avenasterol): 11–21
- Δ7- استیگماسترول (Δ7-Stigmasterol): 0–2
- Δ7 – آوناسترول (Δ7-Avenasterol): 1
ترکیب شیمیایی توکوفرول های روغن کرچک
- محتوی کل (Total content): 70
- γ-توکوفرول (γ-Tocopherol): 37.7
- δ-توکوفرول (δ-Tocopherol): 32.3
مشخصات فیزیکی روغن کرچک
- ضریب شکست (refractive index): 1.4731–1.4754
- چگالی (density): 0.922–0.938
- عدد صابونی شدن (saponification number): 186–203
- عدد یدی (iodine num): 140–150
- بخش غیرقابل صابونی شدن (unsaponifiable): 0.5–1.5
- نقطه ذوب (melting point): 5- درجه سانتی گراد
- نقطه انجماد (point of solidification): 13- الی 20- درجه سانتی گراد
ماندگاری روغن کرچک 6 تا 8 ماه است.
گیاه کرچک (Ricinus communis) بومی مناطق گرمسیری هند و آفریقاست و امروزه در نقاط مختلف جهان به عنوان گیاه زینتی و اقتصادی رشد میکند. این گیاه در آب و هوای گرم، مخصوصاً با دمای متوسط 20 تا 25 درجه سانتی گراد، بهترین رشد را دارد و به رطوبت کافی نیاز دارد. در مناطق معتدل، ارتفاع آن به حدود 1-2 متر می‌رسد و در مناطق استوایی می تواند تا 13 متر نیز رشد کند.
روش استخراج روغن کرچک
روغن کرچک عمدتاً از دانه های پوست کنده این گیاه استخراج می شود. فرآیند استخراج با فشار سرد انجام شده و در ادامه برای حذف ترکیبات سمی نظیر ریسین، روغن را صمغ زدایی، خنثی سازی و بخارپز می کنند تا به روغنی خالص و بی ضرر برای استفاده درمانی تبدیل شود.
پروفایل اسیدهای چرب و ترکیبات شیمیایی روغن کرچک
روغن کرچک غنی از ریسینولئیک اسید (تا 90%) است و مقادیر کمی اسیدهای چرب دیگر نظیر اولئیک و لینولئیک را نیز شامل می شود. این ترکیب خاص باعث شده روغن کرچک دارای ویسکوزیته بالا و پایداری قابل توجهی باشد. همچنین این روغن شامل استرول ها، توکوفرول ها و ترکیبات فنولی است که به ویژگی های ضد التهابی و آنتی اکسیدانی آن کمک می کنند.
خواص درمانی و کاربرد های روغن کرچک
خواص کلی روغن کرچک
| خاصیت | توضیح |
|---|---|
| ضد التهاب | کاهش قرمزی و التهاب پوستی ناشی از آکنه، اگزما یا پسوریازیس. |
| مرطوب کنندگی | نفوذ عمقی به لایه های پوست و مو، حفظ رطوبت طولانی مدت. |
| ضد میکروبی | مهار رشد باکتری ها و قارچ ها (مفید در درمان شوره سر و عفونت های پوستی). |
| آنتی اکسیدانی | مقابله با رادیکال های آزاد و جلوگیری از پیری زودرس پوست. |
فواید روغن کرچک برای پوست
روغن کرچک با عملکرد چند جانبه، به عنوان یک مادهٔ کلیدی در روتین های مراقبت پوست شناخته می شود:
- آبرسانی عمقی: به دلیل وجود اسیدهای چرب، سدی محافظ روی پوست ایجاد می کند و از تبخیر رطوبت جلوگیری میکند.
- کاهش لک های پوستی: اسید ریسینولئیک با تنظیم تولید ملانین، به روشن شدن لک های تیره و یکدست سازی رنگ پوست کمک می کند.
- درمان آکنه: خاصیت ضد التهابی و ضد میکروبی آن، التهاب جوش ها را کاهش داده و از ایجاد جای آکنه جلوگیری میکند.
- تقویت خاصیت ارتجاعی: ویتامین E موجود در روغن، با تحریک کلاژن سازی، علائم پیری را کمرنگ می کند.
نکته کاربردی: ترکیب ۱ قاشق چایخوری روغن کرچک با ۲ قطره روغن اسطوخودوس، ماسکی مؤثر برای پوست های مستعد آکنه است.
فواید روغن کرچک برای مو
این روغن به عنوان یک درمان طبیعی، تحولاتی چشمگیر در سلامت مو ایجاد می کند:
- تحریک رشد مو: افزایش گردش خون در فولیکول های مو، رشد موها را تقویت و از ریزش جلوگیری می کند.
- مبارزه با شوره سر: خاصیت ضد قارچی، شوره را کنترل و پوست سر را التیام می بخشد.
- نرمکنندگی و درخشش: ویسکوزیتهٔ بالا، موها را صاف کرده و از وزشدن آنها جلوگیری میک ند.
- تقویت مژه و ابرو: استفادهٔ منظم از روغن کرچک روی مژه ها و ابرو ها، تراکم و طول آنها را افزایش می دهد.
کاربرد های فنی روغن کرچک
به دلیل پایداری ویسکوزیته این روغن نسبت به دما، در صنعت به عنوان روان کننده موتور و روغن ترمز کاربرد دارد. علاوه بر این، روغن کرچک ماده اولیه مهمی برای تولید پلیمر ها، پلاستیک ها و برخی مواد شیمیایی است و به عنوان یک سورفکتانت در صنعت نساجی و چاپ استفاده می شود.
عوارض جانبی و نکات احتیاطی روغن کرچک
روغن کرچک اگرچه به عنوان ملین کاربرد دارد، اما مصرف خوراکی آن باید با احتیاط انجام شود، زیرا دوزهای بالا ممکن است موجب تحریک معده، تهوع، استفراغ و اسهال شدید شود. استفاده از این روغن در دوران بارداری توصیه نمی شود، زیرا ممکن است انقباضات رحمی را تحریک کند.
ماندگاری روغن کرچک
روغن کرچک به دلیل ترکیب پایدار خود معمولاً ماندگاری 6 تا 8 ماه دارد و به آسانی اکسید نمی شود.
مراجع:
