آربوتین چیست و چرا برای پوست مفید است؟

آربوتین، ترکیبی طبیعی مشتق‌شده از هیدروکینون، به‌عنوان یک روشن‌کننده پوست ملایم و ایمن شناخته می‌شود. این ماده با مهار آنزیم تیروزیناز، تولید ملانین را کاهش داده و باعث روشن‌تر شدن پوست و کاهش لکه‌های تیره می‌شود. در این مقاله، به بررسی انواع آربوتین (آلفا و بتا)، مکانیسم عملکرد آن، مقایسه با هیدروکینون، مزایا و ایمنی استفاده از آن، و تاثیرات احتمالی آن بر انواع پوست پرداخته خواهد شد.

فهرست مطالب

آربوتین چیست؟

آربوتین ترکیبی مشتق‌شده از هیدروکینون است که به طور طبیعی در گیاهانی مانند توت خرس (Bearberry)، کرن‌بری (cranberry) و بلوبری (blueberry) یافت می‌شود. برگ‌های گیاه توت خرس به عنوان منبعی ذکر شده‌اند که می‌توان حداکثر مقدار آربوتین را از آن استخراج کرد. همچنین از گیاهان دیگری مانند گندم و گلابی نیز به دست می‌آید.
از نظر شیمیایی، آربوتین ترکیبی است که در آن یک مولکول D-گلوکز به هیدروکینون متصل شده است. فرمول مولکولی آن C12H16O7 است.
آربوتین یک ترکیب طبیعی “مشابه طبیعت” برای روشن کردن پوست است.

اشکال اصلی آربوتین

آربوتین در دو شکل اصلی وجود دارد: آلفا آربوتین (Alfa Arbutin / α-arbutin) و بتا آربوتین (Beta Arbutin / β-arbutin). بتا آربوتین شکلی است که بیشتر به طور طبیعی در گیاهان یافت می‌شود.
آلفا آربوتین اغلب به عنوان یک شکل سنتز شده شیمیایی یا آنزیمی تولید می‌شود. برخی منابع آن را شکلی مصنوعی می‌دانند، در حالی که بتا آربوتین طبیعی است. یک منبع نیز اشاره می‌کند که آلفا آربوتین به دو صورت طبیعی و سنتتیک موجود است.

آلفا آربوتین از نظر اثربخشی و پایداری بر بتا آربوتین برتری دارد. جذب آن توسط پوست آسان‌تر است. تخمین زده می‌شود که آلفا آربوتین بیش از ۱۰ برابر قوی‌تر از بتا آربوتین در روشن کردن پوست باشد. به همین دلیل، اکثر محصولات مدرن مراقبت از پوست از آلفا آربوتین در فرمولاسیون‌های خود استفاده می‌کنند.

مکانیسم عمل آربوتین چیست؟

مکانیسم اصلی آربوتین در مراقبت از پوست، مهار فعالیت آنزیم تیروزیناز (Tyrosinase) است.
آنزیم تیروزیناز نقش کلیدی در فرآیند سنتز ملانین (Melanin) دارد. ملانین رنگدانه‌ای است که به پوست، مو و چشم رنگ می‌دهد.
با مهار تیروزیناز، آربوتین تولید ملانین را کاهش می‌دهد، که به نوبه خود به روشن شدن پوست و کاهش هایپرپیگمانتاسیون (لکه‌های تیره) کمک می‌کند.
این ماده به یکنواخت شدن رنگ پوست و بهبود تغییرات رنگی کمک می‌کند.
آربوتین به عنوان یک مهارکننده رقابتی برگشت‌پذیر تیروزیناز عمل می‌کند، به این معنی که با سوبسترای طبیعی برای اتصال به محل فعال آنزیم رقابت می‌کند.
مکانیزم روشن‌کنندگی آربوتین بیشتر از طریق مهار فعالیت آنزیم تیروزیناز موجود در ملانوزوم‌ها است تا سرکوب تولید آنزیم جدید.
برخی منابع اشاره دارند که آربوتین در پوست به آرامی به هیدروکینون تجزیه می‌شود. این آزادسازی آهسته هیدروکینون ممکن است در مهار تیروزیناز نقش داشته باشد.
آربوتین همچنین دارای خواص آنتی اکسیدانی است. این خواص ممکن است با کاهش استرس اکسیداتیو به روشن شدن پوست کمک کنند.

مقایسه آربوتین با هیدروکینون

آربوتین مشتقی از هیدروکینون است.
هیدروکینون به عنوان “استاندارد طلایی” برای روشن کردن پوست در نظر گرفته می‌شود اما می‌تواند عوارض جانبی مانند تحریک شدید، درماتیت تماسی و تغییر رنگ پوست ایجاد کند. استفاده از آن در محصولات آرایشی در اتحادیه اروپا و ژاپن ممنوع است.
آربوتین به دلیل آزادسازی آهسته هیدروکینون و جلوگیری از قرار گرفتن پوست در معرض غلظت‌های بالای آن، ایمن‌تر و ملایم‌تر از هیدروکینون محسوب می‌شود. هیدروکینون سلول‌های تولیدکننده رنگدانه را از بین می‌برد، در حالی که آربوتین آنزیم‌های محرک این سلول‌ها را مهار می‌کند.

به طور کلی، آربوتین و به ویژه آلفا آربوتین، به عنوان یک ترکیب مؤثر و ایمن‌تر نسبت به هیدروکینون، با مهار تیروزیناز و داشتن خواص آنتی‌اکسیدانی، برای روشن کردن پوست و بهبود لکه‌های تیره در محصولات مراقبت از پوست مدرن استفاده می‌شود.

مزایای اصلی استفاده از آربوتین

بر اساس منابع ارائه‌شده، مزایای اصلی استفاده از آربوتین، به ویژه آلفا آربوتین، در محصولات مراقبت از پوست به شرح زیر است:

روشن کردن پوست و کاهش لکه‌های تیره (هایپرپیگمانتاسیون) آربوتین با مهار فعالیت آنزیم تیروزیناز که نقش کلیدی در تولید ملانین (رنگدانه پوست) دارد، به کاهش تولید ملانین و در نتیجه روشن شدن پوست کمک می‌کند. این کاهش تولید ملانین به محو شدن لکه‌های تیره کمک می‌کند.
بهبود ناهمواری رنگ پوست آربوتین به یکنواخت شدن رنگ پوست و مقابله با تغییرات رنگی مانند لکه‌های ناشی از نور خورشید کمک می‌کند. با روشن کردن نواحی تیره‌تر، باعث ایجاد یک رنگ پوست طبیعی و یکنواخت می‌شود.
ایمن‌تر از هیدروکینون آربوتین به عنوان مشتقی از هیدروکینون، به دلیل آزادسازی آهسته هیدروکینون در پوست، ایمن‌تر و ملایم‌تر از خود هیدروکینون در نظر گرفته می‌شود. هیدروکینون می‌تواند عوارض جانبی شدیدی داشته باشد و در برخی مناطق ممنوع شده است. در حالی که هیدروکینون سلول‌های تولیدکننده رنگدانه را از بین می‌برد، آربوتین آنزیم‌های محرک این سلول‌ها را مهار می‌کند، که این نیز به ایمنی بیشتر آن کمک می‌کند.
ملایم برای پوست آربوتین معمولاً نسبت به سایر روشن‌کننده‌های پوست مانند هیدروکینون یا برخی اسیدها ملایم‌تر است و کمتر باعث تحریک یا خشکی پوست می‌شود. این ویژگی آن را برای پوست‌های حساس مناسب می‌سازد.
خواص آنتی‌اکسیدانی آربوتین دارای خواص آنتی‌اکسیدانی است که می‌تواند با کاهش استرس اکسیداتیو به روشن شدن پوست کمک کند. همچنین می‌تواند پوست را در برابر آسیب‌های احتمالی نور خورشید محافظت کند.
موثر بر انواع لکه‌ها و مشکلات رنگی آربوتین می‌تواند به درمان یا بهبود مشکلات پوستی مانند هایپرپیگمانتاسیون، ملاسما، لکه‌های ناشی از نور خورشید (لکه‌های کبدی) و اسکارهای آکنه کمک کند. همچنین در محو کردن جای زخم‌ها و لکه‌های ناشی از افزایش سن مؤثر است.
قابلیت استفاده در کنار سایر مواد مؤثر آربوتین عموماً با سایر مواد مراقبت از پوست تداخل منفی ندارد و می‌توان آن را با ترکیباتی مانند نیاسینامید، ویتامین C، کوجیک اسید یا AHAها برای افزایش اثربخشی روشن‌کنندگی استفاده کرد.

لازم به ذکر است که منابع به برتری آلفا آربوتین بر بتا آربوتین از نظر اثربخشی و پایداری اشاره دارند، به همین دلیل آلفا آربوتین بیشتر در محصولات مدرن استفاده می‌شود. همچنین، آربوتین پوست را به طور دائمی سفید نمی‌کند، که این نکته به عنوان بخشی از ایمنی و جلوگیری از تغییرات دائمی در نظر گرفته شده است. می‌توان آن را یک یا دو بار در روز استفاده کرد.

بر اساس منابع ارائه‌شده و گفتگوی پیشین ما، اطلاعات مربوط به عوارض و ایمنی آربوتین در زمینه مراقبت از پوست به شرح زیر است:

ایمنی و مقایسه با هیدروکینون:

آربوتین به طور کلی به عنوان یک ماده روشن‌کننده پوست طبیعی-مشابه (nature-identical) و ایمن‌تر و ملایم‌تر از هیدروکینون در نظر گرفته می‌شود.
هیدروکینون به عنوان “استاندارد طلایی” برای روشن کردن پوست شناخته می‌شود، اما می‌تواند عوارض جانبی شدیدی مانند تحریک شدید، سوزش، درماتیت تماسی و تغییر رنگ پوست (مانند اکرونوزیس) ایجاد کند. استفاده از هیدروکینون در محصولات آرایشی در اتحادیه اروپا، ژاپن، استرالیا و برخی کشورهای آفریقایی ممنوع شده است.
آربوتین مشتقی از هیدروکینون است. با این حال، برخلاف هیدروکینون که سلول‌های تولیدکننده رنگدانه را از بین می‌برد، آربوتین فعالیت آنزیم‌های محرک این سلول‌ها (تیروزیناز) را مهار می‌کند.
ایمنی آربوتین به این دلیل است که هیدروکینون در پوست به آرامی و در غلظت‌های پایین آزاد می‌شود. این آزادسازی آهسته از قرار گرفتن پوست در معرض غلظت‌های بالای هیدروکینون جلوگیری می‌کند و ریسک مسمومیت را کاهش می‌دهد.
یک منبع مستقیماً بیان می‌کند که آربوتین برخلاف هیدروکینون، در هیچ کشوری ممنوع نشده است.

محدودیت‌های قانونی و توصیه‌های غلظت:

کمیته علمی ایمنی مصرف‌کننده (SCCS) در اتحادیه اروپا آلفا آربوتین را ایمن برای استفاده مصرف‌کنندگان تا غلظت ۲% در کرم‌های صورت و تا غلظت ۰.۵% در لوسیون‌های بدن می‌داند.
بتا آربوتین توسط SCCS ایمن تا غلظت ۷% در کرم‌های صورت در نظر گرفته شده است.
اداره غذا و داروی اندونزی (BPOM) هنوز محدودیت رسمی برای آلفا آربوتین تعیین نکرده است، اما محصولات حاوی آلفا و/یا بتا آربوتین باید شامل نتایج آزمایش هیدروکینون در گواهی آنالیز و نتایج آزمایش پایداری باشند. بسیاری از تولیدکنندگان در اندونزی برای اطمینان از ایمنی محصولات خود به استانداردهای بین‌المللی مانند SCCS اشاره می‌کنند.
مطالعات سلولی نشان می‌دهند که غلظت ۱ میلی‌مولار (mM) یا پایین‌تر به عنوان حد فاصل بین سمیت سلولی و ایمنی در نظر گرفته می‌شود. برای استفاده موضعی، غلظت آربوتین که با سلول‌ها تماس پیدا می‌کند باید در این محدوده یا پایین‌تر باشد تا اثرات مفید بدون ریسک عوارض جدی مشاهده شود.

عوارض جانبی احتمالی آربوتین :

آربوتین معمولاً نسبت به سایر روشن‌کننده‌های پوست ملایم‌تر است و کمتر باعث تحریک یا خشکی پوست می‌شود. این ویژگی آن را برای پوست‌های حساس مناسب می‌سازد.
با این حال، عوارض جانبی احتمالی شامل درماتیت یا درماتیت تماسی (تحریک پوستی ناشی از تماس با ماده) است.
علائم درماتیت می‌تواند شامل قرمزی، خارش، خشکی، تاول یا راش باشد.
استفاده از آربوتین در غلظت‌های بالا ممکن است باعث تحریک یا قرمزی خفیف شود.
در موارد نادر، استفاده از آلفا آربوتین می‌تواند باعث آکنه خفیف شود، به خصوص برای افرادی که پوست حساس دارند.
یک منبع اشاره می‌کند که استفاده از آربوتین به ندرت باعث درماتیت می‌شود. در صورت مشاهده هرگونه عارضه جانبی، مصرف باید فوراً قطع شود و با پزشک مشورت گردد.
یک گزارش متناقض نشان داد که آربوتین در غلظت‌های مشخص (۲ تا ۸ میلی‌مولار) باعث افزایش رنگدانه‌سازی در سلول‌های ملانوسیت انسانی خاص شد، در حالی که زنده‌مانی سلول‌ها و فعالیت تیروزیناز کاهش یافت. این ممکن است به دلیل عمل آربوتین به عنوان سوبسترا یا جلوگیری از آزادسازی ملانین باشد. با این حال، اکثر مطالعات مکانیسم مهارکنندگی آربوتین را تایید می‌کنند.
دئوکسی‌آربوتین (مشتق دیگری از آربوتین) در آزمایشات بالینی اثرات روشن‌کنندگی قابل مقایسه‌ای با هیدروکینون نشان داده است. با این حال، نگرانی در مورد تجزیه آن به هیدروکینون و سمیت احتمالی وجود دارد. SCCS استفاده از دئوکسی‌آربوتین تا غلظت ۳% در کرم‌های صورت را ایمن نمی‌داند.

بحث پیرامون تجزیه به هیدروکینون:

بحث بر سر این است که آیا آربوتین با تجزیه به هیدروکینون عمل می‌کند یا خیر.
هیدروکینون می‌تواند به عنوان یک محصول تجزیه از آربوتین در طول تولید مواد خام، فرمولاسیون و نگهداری محصولات آرایشی (بسته به دما و pH)، یا در اثر قرار گرفتن در معرض میکروارگانیسم‌های پوستی و اشعه ماوراء بنفش (UVR) تولید شود.
برخی منابع ذکر می‌کنند که آزادسازی مقدار کمی هیدروکینون ممکن است در مهار تیروزیناز نقش داشته باشد.
با این حال، اکثر شواهد حمایت می‌کنند که آربوتین دارای خواص ذاتی برای مهار ملانوژنز سلولی و کاهش فعالیت تیروزیناز است، مستقل از آزادسازی هیدروکینون.
با وجود این بحث‌ها، نتایج مطالعات حیوانی و بالینی نشان می‌دهند که آربوتین و آلفا آربوتین در کاهش رنگدانه پوست مؤثر هستند.
حفظ خلوص بالای آربوتین/آلفا آربوتین در مواد اولیه و فرمولاسیون مناسب برای پایداری محصول و کاهش پتانسیل تولید هیدروکینون مهم است. قرار گرفتن در معرض میکروارگانیسم‌ها یا UVR در طول نگهداری و استفاده می‌تواند هیدروکینون تولید کند.

ایمنی در دوران بارداری:

منابع در مورد ایمنی آربوتین در دوران بارداری متناقض هستند:
- یک منبع بیان می‌کند که آربوتین منشاء گیاهی دارد، عوارض آن بسیار کم دیده شده و قابل استفاده در دوران بارداری می‌باشد.
- منبعی دیگر می‌گوید که آربوتین مشتقی از هیدروکینون است و هیدروکینون در بارداری ایمن نیست. بنابراین، تا زمانی که داده‌هایی در مورد نحوه تجزیه و جذب آربوتین در بدن وجود ندارد، بهتر است از آربوتین اجتناب شود و از روشن‌کننده‌های دیگری مانند کوجیک اسید یا گلیکولیک اسید که ایمنی آن‌ها در بارداری شناخته شده است، استفاده شود.
- منبعی دیگر توصیه می‌کند که خانم‌های باردار بهتر است بدون مشورت پزشک استفاده نکنند.
- منبعی دیگر صراحتاً بیان می‌کند که اگر باردار یا شیرده هستید، از آربوتین استفاده نکنید، زیرا تحقیقات کافی در مورد تأثیر آن بر زنان باردار یا شیرده وجود ندارد.

سایر نکات ایمنی:

آربوتین باعث سفید شدن دائمی پوست نمی‌شود. این به عنوان بخشی از ایمنی آن محسوب می‌شود، زیرا از تغییرات دائمی در پوست جلوگیری می‌کند.
آربوتین با مهار تولید ملانین، می‌تواند پوست را نسبت به اشعه UV حساس‌تر و مستعد آسیب ناشی از خورشید کند. بنابراین، استفاده روزانه از ضدآفتاب قوی (ترجیحاً SPF 50 معدنی) در کنار آربوتین بسیار مهم است. یک منبع اشاره می‌کند که اگر نمی‌توانید از ضدآفتاب استفاده کنید، هزینه کردن برای محصولات روشن‌کننده پوست بی‌ارزش است.
توصیه می‌شود که قبل از شروع استفاده از هر محصول جدید، به ویژه برای پوست‌های حساس، تست پچ (Patch test) بر روی ناحیه کوچکی از پوست (مانند ساعد) انجام شود تا واکنش‌های آلرژیک مانند خارش، قرمزی یا سوزش رد شوند.
آربوتین در شرایط قلیایی ممکن است به هیدروکینون تبدیل شود. همچنین گرما می‌تواند اثربخشی آربوتین را کاهش دهد. بنابراین، توصیه می‌شود محصولات حاوی آربوتین در جای خشک و خنک و دور از نور مستقیم خورشید و گرما نگهداری شوند. برخی منابع پیشنهاد می‌کنند که در یخچال نگهداری شود.
نباید از آربوتین بر روی پوست آسیب‌دیده یا ترک‌خورده استفاده کرد.
برخی کارشناسان توصیه می‌کنند که بیش از سه ماه به طور مداوم از آلفا آربوتین استفاده نشود و سپس مدتی استراحت داده شود.

به طور خلاصه، منابع آربوتین را به طور کلی ایمن‌تر و ملایم‌تر از هیدروکینون معرفی می‌کنند، اگرچه احتمال عوارض جانبی خفیف مانند تحریک یا درماتیت نادر وجود دارد. نگرانی در مورد تولید هیدروکینون در شرایط خاص وجود دارد، اما بیشتر شواهد اثرات ذاتی آربوتین را تایید می‌کنند. محدودیت‌های غلظتی توصیه شده توسط نهادهای نظارتی وجود دارد و ایمنی در دوران بارداری در منابع مختلف متفاوت ذکر شده است. استفاده صحیح همراه با ضدآفتاب و رعایت نکات نگهداری برای به حداکثر رساندن ایمنی و اثربخشی توصیه می‌شود.

نحوه استفاده از آربوتین

در مورد نحوه استفاده از آربوتین، منابع اطلاعات مختلفی ارائه می‌دهند:

زمان و دفعات استفاده:

برای دستیابی به نتایج بهینه، آربوتین را می‌توان یک یا دو بار در روز استفاده کرد.
توصیه می‌شود برای حداکثر نتیجه، از آن هم در روتین صبح و هم شب استفاده شود.
آربوتین باید روی پوست تمیز و خشک استفاده شود.
برخی منابع پیشنهاد می‌کنند که آربوتین را پس از پاکسازی، اما قبل از استفاده از مرطوب‌کننده‌های غلیظ یا سنگین بمالید. اگر مرطوب‌کننده غلیظ است، بگذارید آربوتین کاملاً خشک شود تا جذب پوست شود.

غلظت و فرمولاسیون آربوتین:

آربوتین معمولاً در فرمولاسیون‌هایی مانند سرم‌ها، کرم‌های روشن‌کننده، اسانس‌ها، لوسیون‌ها، تونرها یا ماسک‌های شب یافت می‌شود.
سرم‌ها اغلب غلظت بالاتری از مواد فعال دارند.
برای مؤثر بودن روی پوست، آلفا آربوتین باید حداقل در غلظت 0.2% در فرمولاسیون آرایشی باشد.
کمیته علمی ایمنی مصرف‌کننده (SCCS) در اتحادیه اروپا استفاده از آلفا آربوتین را تا 2% در کرم‌های صورت و 0.5% در لوسیون‌های بدن بی‌خطر می‌داند.
بتا آربوتین تا 7% در کرم‌های صورت بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود.
با اینکه سازمان غذا و داروی اندونزی (BPOM) محدودیت رسمی تعیین نکرده است، بسیاری از تولیدکنندگان به استانداردهای بین‌المللی رجوع می‌کنند.
برخی مطالعات بالینی از غلظت‌های 1%، 2.51%، 3% و 4% آلفا آربوتین استفاده کرده‌اند. یک منبع بیان می‌کند که غلظت 1 تا 2 درصد آلفا آربوتین نتایج عالی نشان می‌دهد.
یک منبع اشاره می‌کند که غلظت آربوتین در تماس با سلول‌ها در شرایط in vivo باید 1 میلی‌مولار یا کمتر باشد تا از عوارض جانبی جدی جلوگیری شود.

مدت زمان استفاده برای مشاهده نتایج محصولات حاوی آربوتین:

برای مشاهده اثرات، استفاده منظم ضروری است.
مشاهده نتایج قابل توجه ممکن است حدود 6 هفته، 2 تا 3 ماه یا 8 تا 12 هفته زمان ببرد.
در حالی که یک منبع اشاره می‌کند که می‌توانید آربوتین را به صورت پیوسته بدون دوره استراحت استفاده کنید (بر اساس نظر پزشک)، برخی متخصصان پیشنهاد می‌کنند که آن را بیش از سه ماه متوالی استفاده نکنید و سپس یک دوره استراحت بدهید.

ترکیب با سایر مواد:

منابع متعددی پیشنهاد می‌کنند که آربوتین می‌تواند با سایر مواد فعال مانند نیاسینامید، ویتامین C، اسید کوجیک یا اسید آزلائیک برای تقویت اثر روشن‌کنندگی ترکیب شود.
برخی منابع همچنین پیشنهاد می‌کنند آن را با رتینول یا آلفا هیدروکسی اسیدها (AHAs) ترکیب کنید.
اما توجه داشته باشید که یک منبع خاص توصیه می‌کند از استفاده همزمان آربوتین با AHA و BHA خودداری کنید، زیرا ممکن است باعث تحریک شوند. منابع دیگر نیز هشدار می‌دهند که ترکیب آن با مواد فعال قوی مانند رتینوئیدها یا اسیدهای قوی ممکن است خطر تحریک یا آسیب پوست را افزایش دهد. این تفاوت در توصیه‌ها وجود دارد و باید با احتیاط عمل کرد.
آربوتین با اکثر مواد دیگر به خوبی سازگار است و تداخل منفی شناخته شده‌ای ندارد.

نکات مهم در حین استفاده:

استفاده از ضد آفتاب کاملاً ضروری است. از آنجایی که آربوتین تولید ملانین (محافظ طبیعی پوست در برابر UV) را کاهش می‌دهد، پوست ممکن است به اشعه ماوراء بنفش حساس‌تر شود. هر روز از یک ضد آفتاب با SPF مناسب (یک منبع SPF 50 و منبع دیگر SPF 30 یا بالاتر را توصیه می‌کند) استفاده کنید. ضد آفتاب را هر 3 تا 4 ساعت تجدید کنید. بدون استفاده از ضد آفتاب، محصولات روشن‌کننده مؤثر نخواهند بود.
آبرسانی و مرطوب نگه داشتن پوست برای جذب بهتر آربوتین مهم است.
تست پچ قبل از استفاده از هر محصول جدید حاوی آربوتین، به ویژه برای پوست‌های حساس، برای رد واکنش‌های آلرژیک مانند خارش یا قرمزی توصیه می‌شود.
هرگز آربوتین را روی پوست آسیب‌دیده یا ترک‌خورده استفاده نکنید.
گرما می‌تواند اثربخشی آربوتین را کاهش دهد. محصول را در جای خشک و خنک و دور از نور خورشید و گرما نگهداری کنید. برخی منابع حتی نگهداری در یخچال را پیشنهاد می‌کنند.

ایمنی و مناسب بودن برای انواع پوست:

آربوتین به طور کلی ملایم‌تر و کمتر تحریک‌کننده از هیدروکینون است. این موضوع آن را برای انواع پوست، حتی پوست‌های حساس مناسب می‌کند.
با این حال، برخی افراد ممکن است عوارض جانبی خفیفی مانند قرمزی، سوزش، خارش، خشکی یا در موارد نادر آکنه‌ خفیف را تجربه کنند.
چند منبع توصیه می‌کنند که زنان باردار یا شیرده بدون مشورت با پزشک از آربوتین استفاده نکنند.
اگر شرایط پوستی مانند آکنه یا روزاسه دارید، قبل از استفاده از محصولات جدید حاوی آربوتین با پزشک خود مشورت کنید.

روش های تولید آربوتین

موضوع “تولید” (نحوه به دست آوردن و فرآوری) آربوتین، به ویژه آلفا آربوتین، در چند زمینه کلیدی مورد بحث قرار گرفته است:

۱. منشأ و انواع آربوتین از نظر تولید:

آربوتین یک ترکیب مشتق شده از هیدروکینون است که به طور طبیعی در گیاهانی مانند توت خرس (bearberry)، زغال اخته (cranberry)، توت (blueberry)، گندم و گلابی یافت می‌شود.
از نظر شیمیایی، آربوتین دارای دو شکل اصلی است:
- بتا آربوتین (Beta Arbutin): این شکل، فرم طبیعی آربوتین است که در گیاهان یافت می‌شود.
- آلفا آربوتین (Alpha Arbutin): این شکل، یک فرم سنتز شده (مصنوعی) است. برخی منابع نیز دئوکسی آربوتین را یک مشتق سنتتیک آربوتین ذکر می‌کنند.
- ساختار آربوتین (بتا آربوتین) به گونه‌ای است که یک مولکول دی-گلوکز به هیدروکینون متصل شده است. آلفا آربوتین نیز ترکیبی از هیدروکینون و آلفا-آنومر دی-گلوکز است.

۲. روش‌های مختلف تولید آربوتین و آلفا آربوتین:

منابع به روش‌های گوناگونی برای به دست آوردن آربوتین و آلفا آربوتین اشاره دارند:

استخراج از گیاهان: آربوتین را می‌توان از گیاهانی که به طور طبیعی حاوی آن هستند، مانند توت خرس، استخراج کرد. منابع گیاهی مختلف و حتی بخش‌های مختلف یک گیاه (مانند برگ‌های خشک توت خرس که بیشترین مقدار را دارند) حاوی مقادیر متفاوتی از آربوتین هستند. کارایی تولید آربوتین بسته به روش‌های استخراج و خالص‌سازی متفاوت است. استرهای آربوتین نیز می‌توانند از گیاهان استخراج شوند.
سنتز شیمیایی: آلفا آربوتین و مشتقات آن مانند دئوکسی آربوتین می‌توانند به روش‌های شیمیایی سنتز شوند. آلفا آربوتین حدود ۵۰ سال پیش برای اولین بار به روش شیمیایی در ژاپن سنتز شد. کالیگزآربوتین نیز که یک تترامر حلقوی آربوتین است، سنتز شده است.
تبدیل زیستی (Bioconversion) و تخمیر (Fermentation): آربوتین را می‌توان از تبدیل زیستی هیدروکینون تولید کرد. تخمیر دانه‌های سویا با سویه‌های خاصی از Bacillus subtilis می‌تواند آربوتین تولید کند. مخمرهای مهندسی شده (مانند Yarrowia lipolytica) می‌توانند آربوتین را به صورت درجا (de novo) از طریق مسیر شیکیمات سنتز کنند. آلفا آربوتین نیز می‌تواند از طریق واکنش ترانس‌گلیکوزیلاسیون با استفاده از آنزیم‌های خالص‌سازی شده سنتز شود. تخمیر Xanthomonas campestris یا E. coli نوترکیب نیز می‌تواند آلفا آربوتین سنتز کند. مشتقات گلیکوزیدی آربوتین نیز از طریق فرآیند بیولوژیکی سنتز شده‌اند.

۳. فرآیند فرمولاسیون و پایداری محصول نهایی:

آربوتین و آلفا آربوتین به عنوان مواد فعال در فرمولاسیون‌های بهداشتی و آرایشی مانند سرم‌ها، کرم‌های روشن‌کننده، اسانس‌ها، لوسیون‌ها، تونرها و ماسک‌های شب به کار می‌روند. آلفا آربوتین به دلیل ماهیت محلول در آب، به راحتی قابل حل و قابلیت ورود به فرمولاسیون‌های بهداشتی و آرایشی را دارد.
فرمولاسیون برای پایداری آربوتین یا آلفا آربوتین در محصول نهایی مهم است.
رویکردهای مختلفی برای بهبود پایداری، انتقال از راه پوست و آزادسازی آربوتین و آلفا آربوتین در فرمولاسیون‌ها توسعه یافته است. این روش‌ها شامل کپسوله‌سازی در لیپوزوم‌ها یا میسل‌ها، امولسیون‌های چند فازی در مقیاس نانو، نانوذرات کیتوزان و نانوذرات طلا، و میکرونیدل‌های حل شونده یا هیدروژل‌شونده، و بیوموادهای نقش‌دار شده با آربوتین می‌باشند.
ترکیب آربوتین با سایر مواد فعال (مانند نیاسینامید، ویتامین C، اسید کوجیک، اسید آزلائیک، رتینول، AHA) نیز در فرمولاسیون محصولات برای تقویت اثربخشی مورد بررسی و استفاده قرار گرفته است.
غلظت توصیه شده برای استفاده از آلفا آربوتین در محصولات آرایشی معمولاً تا ۲ درصد در کرم‌های صورت و ۰.۵ درصد در لوسیون‌های بدن ایمن در نظر گرفته می‌شود. بتا آربوتین تا ۷ درصد در کرم‌های صورت بی‌خطر تلقی می‌شود.

۴. تولید هیدروکینون به عنوان یک چالش در فرآیند تولید و استفاده:

یکی از نگرانی‌ها در مورد آربوتین، احتمال تولید هیدروکینون است.
هیدروکینون می‌تواند در طول فرآیند تولید مواد اولیه، فرآیند ساخت و نگهداری محصولات آرایشی حاوی آربوتین تولید شود.
همچنین، قرار گرفتن در معرض میکروارگانیسم‌ها یا اشعه ماوراء بنفش در طول نگهداری و استفاده از محصول نیز پتانسیل تولید هیدروکینون را دارد.
با این حال، آربوتین به طور کلی ملایم‌تر از هیدروکینون است زیرا عنصر فعال آن (هیدروکینون) به آرامی و در مقادیر کم آزاد می‌شود. منابع مختلف تأکید می‌کنند که آربوتین دارای خواص ذاتی برای مهار ملانوژنز سلولی است، صرف نظر از آزاد شدن هیدروکینون.

۵. کنترل کیفیت و مقررات در تولید محصولات:

برای اطمینان از ایمنی و کیفیت محصولات آرایشی حاوی آربوتین، دستیابی به خلوص بالا در مواد اولیه نهایی یک هدف مهم است.
مقرراتی مانند Regulation (EU) 2024/996 در اتحادیه اروپا محدودیت‌های خاصی را برای استفاده از آربوتین در محصولات آرایشی معرفی کرده‌اند. کمیته علمی ایمنی مصرف‌کننده (SCCS) نیز در مورد ایمنی استفاده از آربوتین در محصولات آرایشی اظهار نظر کرده است.
سازمان‌هایی مانند BPOM در اندونزی، اگرچه محدودیت رسمی تعیین نکرده‌اند، اما تولیدکنندگان اغلب به استانداردهای بین‌المللی برای اطمینان از ایمنی محصولات خود استناد می‌کنند. طبق مقررات BPOM، محصولات حاوی آربوتین باید شامل نتایج آزمایش هیدروکینون و آزمایش پایداری باشند.
آزمایشگاه‌هایی مانند SIG Laboratory نقش مهمی به عنوان آزمایشگاه‌های معتبر برای تشخیص محتوای مواد فعال در محصولات آرایشی، از جمله آربوتین، برای اطمینان از انطباق با استانداردهای ایمنی دارند. آن‌ها همچنین به تولیدکنندگان در آزمایش پایداری، آزمایش تحریک، و تحلیل آلودگی کمک می‌کنند.

مشتقات آربوتین در محصولات آرایشی و بهداشتی

در زمینه آربوتین، به چندین ترکیب مرتبط و مشتق اشاره شده است که هر کدام نقش و ویژگی‌های متفاوتی دارند:

۱. هیدروکینون (Hydroquinone – HQ):

هیدروکینون ترکیب اصلی و پایه‌ای است که آربوتین از آن مشتق شده است. آربوتین به عنوان یک ترکیب مشتق شده از هیدروکینون شناخته می‌شود.
هیدروکینون یک ماده روشن‌کننده پوست بسیار قوی و “استاندارد طلایی” محسوب می‌شود که سال‌ها به عنوان درمان اصلی اختلالات هایپرپیگمانتاسیون از جمله ملاسما تجویز می‌شده است.
با این حال، استفاده از هیدروکینون خطرات و عوارض جانبی قابل توجهی مانند تحریک، سوزش، درماتیت تماسی، تغییر رنگ پوست (از جمله اکرونوزیس) و نگرانی در مورد پتانسیل سرطان‌زایی در مواجهه طولانی‌مدت دارد. به همین دلیل، استفاده از آن در محصولات آرایشی در بسیاری از مناطق (مانند اتحادیه اروپا، ژاپن، استرالیا و برخی کشورهای آفریقایی) ممنوع شده است.
* آربوتین و مشتقات آن (مانند آلفا آربوتین و دئوکسی آربوتین) به عنوان جایگزین‌های ایمن‌تر برای هیدروکینون توسعه یافته‌اند. اگرچه آربوتین روی پوست به آرامی به هیدروکینون تجزیه می‌شود، اما چون هیدروکینون به آرامی و در مقادیر کم آزاد می‌شود، آربوتین معمولاً ملایم‌تر است و خطر مسمومیت آن کمتر از هیدروکینون است.

۲. بتا آربوتین (Beta Arbutin):

این شکل به عنوان فرم طبیعی آربوتین شناخته می‌شود که در گیاهانی مانند توت خرس (bearberry)، زغال اخته (cranberry)، توت (blueberry)، گندم و گلابی یافت می‌شود. توت خرس به عنوان منبع اصلی آربوتین طبیعی ذکر شده است.
از نظر شیمیایی، بتا آربوتین ترکیبی از هیدروکینون و بتا-آنومر دی-گلوکز است.
در مقایسه با آلفا آربوتین، بتا آربوتین معمولاً اثربخشی کمتری در روشن کردن پوست دارد و پایداری کمتری دارد.
کمیته علمی ایمنی مصرف‌کننده (SCCS) در اتحادیه اروپا استفاده از بتا آربوتین را در محصولات آرایشی تا غلظت ۷ درصد در کرم‌های صورت ایمن در نظر می‌گیرد، مشروط بر اینکه آلودگی هیدروکینون زیر ۱ ppm باشد.

۳. آلفا آربوتین (Alpha Arbutin):

این شکل به عنوان فرم سنتز شده یا مصنوعی آربوتین شناخته می‌شود. حدود ۵۰ سال پیش برای اولین بار به روش شیمیایی در ژاپن سنتز شد .
از نظر شیمیایی، آلفا آربوتین ترکیبی از هیدروکینون و آلفا-آنومر دی-گلوکز است.
آلفا آربوتین به طور کلی نسبت به بتا آربوتین پایدارتر است و در مطالعات متعدد نشان داده شده است که در مهار فعالیت آنزیم تیروزیناز (آنزیم کلیدی در تولید ملانین) و روشن کردن پوست بسیار موثرتر است (برخی منابع اثربخشی آن را بیش از ۱۰ برابر بتا آربوتین برآورد کرده‌اند). با این حال، برخی مطالعات نتایج متناقضی در مقایسه اثربخشی آلفا و بتا آربوتین نشان داده‌اند که ممکن است به دلیل شرایط آزمایشی متفاوت باشد .
به دلیل پایداری و اثربخشی بالاتر، آلفا آربوتین در فرمولاسیون محصولات مراقبت از پوست مدرن بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد.
آلفا آربوتین محلول در آب است و به راحتی در فرمولاسیون‌های آرایشی و بهداشتی حل می‌شود.
SCCS استفاده از آلفا آربوتین را در محصولات آرایشی تا غلظت ۲ درصد در کرم‌های صورت و ۰.۵ درصد در لوسیون‌های بدن ایمن در نظر می‌گیرد. مقررات جدید اتحادیه اروپا (EU Regulation 2024/996) محدودیت‌های خاصی برای استفاده از آربوتین در محصولات آرایشی معرفی کرده است.
آلفا آربوتین همچنین دارای خواص آنتی‌اکسیدانی است که می‌تواند به فواید روشن‌کنندگی آن کمک کند.

۴. دئوکسی آربوتین (Deoxyarbutin):

این نیز یک مشتق سنتتیک از آربوتین است.
در آزمایشات in vitro به عنوان مهارکننده قوی‌تر تیروزیناز نسبت به هیدروکینون و آربوتین نشان داده شده است.
در برخی آزمایشات بالینی، اثربخشی مشابهی با هیدروکینون ۴٪ در روشن کردن پوست نشان داده است.
اما نگرانی‌هایی در مورد تجزیه آن به هیدروکینون و سمیت احتمالی وجود دارد. SCCS استفاده از دئوکسی آربوتین را تا غلظت ۳ درصد در کرم‌های صورت ایمن تلقی نمی‌کند.

۵. مشتقات گلیکوزیدی و استرهای آربوتین:

منابع به سنتز مشتقات گلیکوزیدی (مانند آلفا آربوتین-آلفا-گلیکوزید، ۴-هیدروکسی‌فنیل بتا-مالتوزید و…) و استرهای آربوتین اشاره می‌کنند.
برخی از این ترکیبات از طریق فرآیندهای بیولوژیکی سنتز شده‌اند.
این مشتقات و استرها در آزمایشات in vitro اثرات مهارکنندگی متفاوتی بر تیروزیناز نشان داده‌اند.
استر آربوتین اسید آندسیلنیک (arbutin undecylenic acid ester) به عنوان مهارکننده قوی‌تر تیروزیناز نسبت به آربوتین در برخی مطالعات معرفی شده است. * برخی از این ترکیبات (مانند گره‌ویلوژید M و روبوستازید از گیاه Grevillea robusta) اثرات ضد ملاژن‌زایی قوی نشان داده‌اند که ممکن است مستقل از مهار تیروزیناز باشد.
برخی از این مشتقات ممکن است وزن مولکولی بالایی داشته باشند که استفاده صنعتی از آن‌ها را محدود می‌کند.

٦. کالیکس‌آربوتین (Calixarbutin):

یک تترامر (چهار واحدی) حلقوی سنتز شده از آربوتین است.
در آزمایشات in vitro فعالیت مهارکنندگی قوی‌تری بر تیروزیناز قارچ و همچنین اثر ضد تکثیر قوی‌تری بر سلول‌های ملانومای انسانی نسبت به آربوتین نشان داده است.
با این حال، سمیت سلولی آن قوی است و وزن مولکولی بزرگ آن ممکن است کاربرد موضعی را محدود کند؛ استفاده از آن برای مقاصد ضد سرطانی مورد انتظار است.

۷. ترکیب با سایر مواد فعال:

آربوتین (به ویژه آلفا آربوتین) اغلب در محصولات آرایشی با سایر مواد فعال روشن‌کننده و آنتی‌اکسیدان ترکیب می‌شود تا اثربخشی آن افزایش یابد و به صورت هم‌افزایی عمل کند.
برخی از این ترکیبات شامل نیاسینامید (ویتامین B3)، ویتامین C (اسید اسکوربیک)، اسید کوجیک، آلوزین، اسید الاژیک، رتینول، آلفا هیدروکسی اسیدها (AHA) مانند اسید گلیکولیک و اسید لاکتیک، بتا هیدروکسی اسیدها (BHA) مانند اسید سالیسیلیک، اسید ترانکسامیک، بیزابولول و رتینالدهید می‌باشند.
برخی مطالعات اثرات هم‌افزایی را در ترکیب آربوتین با آلوزین، لیندرانولید B و سایر مواد نشان داده‌اند.
نکته جالب اینکه، کپسایسین (capsaicin) در یک مطالعه اثر مهاری آربوتین بر بیان تیروزیناز را معکوس کرده است.

در مجموع، منابع به روشنی نشان می‌دهند که آربوتین تنها یک ترکیب مجزا نیست، بلکه در دنیای محصولات روشن‌کننده پوست در کنار مادر خود، هیدروکینون، و همچنین به صورت اشکال طبیعی و سنتتیک اصلی (بتا و آلفا) و نیز مجموعه‌ای از مشتقات شیمیایی و زیستی پیچیده‌تر (دئوکسی آربوتین، مشتقات گلیکوزیدی، استرها، کالیکس‌آربوتین) وجود دارد. هدف از توسعه این مشتقات و استفاده از آن‌ها به همراه سایر مواد فعال، بهبود اثربخشی، پایداری، جذب پوستی و کاهش عوارض جانبی در مقایسه با هیدروکینون و حتی آربوتین اصلی است. با این حال، ایمنی و اثربخشی هر یک از این ترکیبات مرتبط نیاز به بررسی و مقررات خاص خود دارد، که مثال آن نظرات SCCS در مورد ایمنی بتا، آلفا و دئوکسی آربوتین و مقررات جدید اتحادیه اروپا است.

سوالات متداول درباره آربوتین

آربوتین چیست و چگونه عمل می‌کند؟

آربوتین یک ترکیب طبیعی است که از گیاهانی مانند برگ گیاه توت به دست می‌آید. این ماده به کند کردن تولید ملانین (رنگدانه پوست) کمک کرده و در نتیجه باعث روشن شدن پوست می‌شود.

آربوتین چه تاثیری بر لک‌های پوستی دارد؟

آربوتین به طور موثری لکه‌های تیره، اسکارهای آکنه و تغییرات رنگی پوست را کاهش داده و به یکنواخت شدن رنگ پوست کمک می‌کند.

آربوتین چه مزایای دیگری دارد؟

علاوه بر روشن کردن پوست، آربوتین خاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد که به حفظ سلامت و جوانی پوست کمک می‌کند.

آیا آربوتین می‌تواند جایگزین هیدروکینون باشد؟

آربوتین یک گزینه ایمن‌تر از هیدروکینون است و همانطور که هیدروکینون باعث کاهش تولید ملانین می‌شود، آربوتین نیز به این کار کمک می‌کند، اما بدون عوارض جانبی شدید.