آلکالوئیدها (Alkaloids) در باکتری‌ها، قارچ‌ها، گیاهان و حیوانات یافت می‌شوند. آنها در 300 خانواده گیاهی و در هر بخشی از گیاه می توانند وجود دارند. در حیوانات خشکی، آلکالوئیدها در حشرات، دوزیستان، خزندگان، پرندگان، پستانداران و جانوران دریایی گزارش شده است. تا به امروز، بیش از 18000 آلکالوئید کشف شده است.
نقش های متعددی به آلکالوئیدها در موجودات فوق نسبت داده شده است که بیشتر مربوط به حفظ خود، مهار رقبا یا ارتباط است.
آلکالوئیدها با تنوع ساختاری زیادی مشخص می شوند، حضور یک اتم نیتروژن پایه تنها ویژگی یکسان کننده است. اکثر آلکالوئیدها فقط یک اتم نیتروژن دارند، اما برخی از آنها تا پنج اتم نیتروژن دارند.
هیچ اصل طبقه بندی واحدی وجود ندارد که امکان طبقه بندی ثابت همه آلکالوئیدها را فراهم کند. در صورت امکان، آلکالوئیدها بر اساس ساختار شیمیایی، منشاء بیوشیمیایی و/یا منشا طبیعی طبقه بندی می شوند. از نظر ساختار شیمیایی، دو بخش کلی از آلکالوئیدها وجود دارد: آلکالوئیدهای هتروسیکلیک (heterocycle) (همچنین به عنوان آلکالوئیدهای معمولی شناخته می شوند) که حاوی نیتروژن در هتروسیکل هستند. و آلکالوئیدهای غیرهتروسیکلیک (Non-heterocyclic alkaloids) (همچنین به عنوان آلکالوئیدهای آتیپیک (atypical alkaloids) یا پروتوآلکالوئیدها (protoalkaloids) شناخته می شوند) که حاوی نیتروژن در یک زنجیره جانبی هستند.