در صابون سازی و تولید محصولات آرایشی و بهداشتی درک خواص انواع روغن ها و خواص آن ها برای پوست از اهمیت زیادی برخوردار است. در این مقاله خواص روغن بذر کنگر فرنگی را بررسی می کنیم.
مقدمه
کنگر فرنگی (artichoke) گیاهی است که خاستگاه آن به منطقه مدیترانه برمی‌گردد. در مصر باستان، از آن روی قربانگاه‌ها استفاده می‌شد و تصویری از آن در کنار سینی‌های میوه در نقاشی‌ها دیده می‌شود. شواهدی از استفاده از کنگر فرنگی در یونان به قرن هشتم قبل از میلاد مسیح بازمی‌گردد.
برای رومیان، کنگر فرنگی کالایی لوکس (luxury good) به شمار می‌رفت و در قرن اول بعد از میلاد، برنامه‌هایی برای کشت آن تدوین شد. با فروپاشی امپراتوری روم، استفاده از کنگر فرنگی به فراموشی سپرده شد و تنها در قرن پانزدهم دوباره کشف گردید.
حتی امروزه، کنگر فرنگی عمدتاً در منطقه مدیترانه یافت می‌شود. ۸۵ درصد از تولید جهانی آن در اینجا متمرکز است و ایتالیا با سهمی بیش از ۵۰ درصد از کل تولید، مهم‌ترین تولیدکننده به شمار می‌رود.
استخراج روغن بذر کنگر فرنگی
رایج‌ترین روش برای استخراج روغن بذر کنگر فرنگی، استفاده از حلال‌ها است. در این روش، دانه‌ها در انتهای دوره رویشی جمع‌آوری شده، به خوبی آسیاب و سپس خشک می‌شوند. پس از آن، روغن با استفاده از دستگاه سوکسله (Soxhlet extractor) و حلال اتیل اتر (ethyl ether) استخراج می‌شود.
رنگ: زرد روشن (Light-yellow)
بو: دلپذیر (Pleasant)
طعم: خوب (Good)
ترکیب اسیدهای چرب روغن بذر کنگر فرنگی
| اسیدهای چرب | محتوا (%) |
|---|---|
| اسید میریستیک (Myristic acid) | 0.11 |
| اسید میریستولئیک (Myristoleic acid) | 0.01 |
| اسید پالمیتیک (Palmitic acid) | 10.66 |
| اسید پالمیتولئیک (Palmitoleic acid) | 0.16 |
| اسید مارگاریک (Margaric acid) | 0.05 |
| C17:1 | 0.01 |
| اسید استئاریک (Stearic acid) | 3.71 |
| اسید اولئیک (Oleic acid) | 24.99 |
| اسید لینولئیک (Linoleic acid) | 59.74 |
| اسید آراشیدیک (Arachidic acid) | 0.36 |
| C20:1 | 0.13 |
| اسید بهنیک (Behenic acid) | 0.03 |
ترکیب استرول های روغن بذر کنگر فرنگی
| نام فارسی (نام انگلیسی) | مقدار (میلی گرم در 100 گرم) |
|---|---|
| کلسترول (Cholesterol) | – |
| کمپسترول (Campesterol) | 44.78 |
| استیگماسترول (Stigmasterol) | 76.25 |
| بتا سیتوسترول (Beta-Sitosterol) | 181.43 |
| اسپیناسترول (Spinasterol) | – |
| ایزوفوکوسترول (Isofucosterol) | – |
| Δ7-استیگماسترول (Δ7-Stigmasterol) | 183.97 |
| Δ7-آوناسترول (Δ7-Avenasterol) | – |
ترکیب توکوفرول های روغن بذر کنگر فرنگی
| فارسی (انگلیسی) | مقدار (میلی گرم در 100 گرم) |
|---|---|
| توکوفرول های کل (Total Tocopherols) | – |
| آلفا-توکوفرول (α-Tocopherol) | 54.6 |
| بتا-توکوفرول (β-Tocopherol) | – |
| گاما-توکوفرول (γ-Tocopherol) | – |
| دلتا-توکوفرول (δ-Tocopherol) | – |
مشخصات فیزیکی روغن بذر کنگر فرنگی
| خاصیت (فارسی) | مقدار | واحد | خاصیت (انگلیسی) |
|---|---|---|---|
| ضریب شکست | 1.4682 | در دمای 20 درجه سانتیگراد | Refractive index (np) |
| عدد صابونی شدن | 182.9 | میلی گرم بر گرم | Saponification number |
| عدد اسیدی | 22.4 | میلی گرم بر گرم | Acid number |
| عدد یدی | 108.4 | گرم در 100 گرم | Iodine number |
| مواد غیر صابونی | 0.9 | درصد | Unsaponifiable |
| وزن مولکولی | 306.2 | Molecular weight | |
| عدد پراکسید | 4.77 | میلی اکی والان اکسیژن بر کیلوگرم | Peroxide number |
| چگالی | 0.924 | گرم بر سانتی متر مکعب | Density |
| ارزش کالری | 32.99 | مگا ژول بر کیلوگرم | Calorific value |
| ویسکوزیته در دمای 40 درجه سانتیگراد | 31.3 | میلی متر بر ثانیه | Viscosity 40° |
| عدد ستان | 51.4 | Cetane number | |
| نقطه اشتعال | 350 | درجه سانتیگراد | Flash point |
در داروسازی و پزشکی
روغن هسته کنگر فرنگی حاوی اسیدهای چرب ضروری زیادی ، به ویژه لینولئیک اسید و لینولنیک اسید، است. بدن انسان نمی تواند این اسیدها را به طور مستقل سنتز کند و آنها در تولید سلول ها و رشد عملکردهای مغز و سیستم عصبی نقش دارند. سایر مواد مهم، فیتوسترول ها، به ویژه بتا-سیتوسترول، هستند که فشار خون و سطح کلسترول سرم را کاهش می دهند. بدین ترتیب، خطر ابتلا به بیماری های مزمن قلبی کاهش می یابد. فیتوسترول های موجود در روغن هسته کنگر فرنگی آنتی اکسیدان های طبیعی هستند و بدن را از رادیکال های آزاد محافظت می کنند.
کاربردهای صنعتی روغن بذر کنگر فرنگی
از روغن هسته کنگر فرنگی در تولید بیودیزل استفاده می شود. در اروپا، بیودیزل عمدتاً از روغن کلزا ساخته می شود. با این حال، این کشت در منطقه مدیترانه سودآور نیست، زیرا عملکرد آن در آب و هوای خشک به اندازه کافی بالا نیست. این مناطق روغن آفتابگردان را به عنوان پایه بیودیزل ترجیح می دهند، اما این روغن گران است.
بنابراین، هدف یافتن ماده اولیه ای کم هزینه و همچنین تولید آسان در شرایط خشک است. روغن هسته کنگر فرنگی ارزان‌تر از روغن آفتابگردان است. هزینه ها را می توان به حداقل رساند زیرا دو ماده به طور همزمان تولید می شوند: از یک طرف لیگنین سلولز که به عنوان سوخت سبز برای تولید برق استفاده می شود و از طرف دیگر، دانه هایی برای استخراج روغن که به نوبه خود ماده اولیه برای بیودیزل است.
به عنوان غذا
روغن کنگر فرنگی حاوی ۹۱.۴ درصد اسید چرب ضروری چند غیر اشباع است و طعم مطبوعی دارد. این روغن یک روغن خوراکی با کیفیت بالا است.