گل راعی (St. John’s wort)
این گیاه در سرتاسر دنیا بخاطر خواص دارویی، برای روغن آن و همچنین برای گل های آن کشت می شود. به طور موضعی، این عصاره بخاطر خواص آنتی باکتریال، ضد التهابی و آنتی اکسیدانی اش استفاده می شود. به سبب خواص بهبود خلق و خو به انواع غوطه وری های حمام با هدف آرامش بخشی و کاهش استرس افزوده می شود. این عصاره همچنین در کمیت های کوچک در انوع کرم های صورت و انواع سرم ها استفاده می شود.
روغن گل راعی
روغن گل راعی از انواع گل ها که رنگ قرمز زیبایی دارند استخراج می شود و خیلی گران قیمت است. روغن گل راعی برای تسکین پوست حساس، قرمز و تحریک شده استفاده می شود که آن را به یک افزودنی شگفت انگیز برای انواع محصولات آکنه تبدیل کرده است. روغن گل راعی به منظور درمان اگزما و پوست به شدت خشک استفاده می شود.
Hypericum perforatum L
اسم انگلیسی : St Johns wort
نام فارسی: گل راعی – هوفاریقون – گل شهناز – هزار چشم – چای کوهی – گل تره – چای چوپان
ترکیبات اصلی و دارویی این گیاه :
1- مشتقات آنتراکینونی (نفتودیانترون ها) شامل هیپریسین و پسودوهیپریسین و پیش ماده ی آن ها پروتوهیپریسین، پروتوپسودوهیپریسین و ترکیب نادر سیکلوپسودوهیپریسین هستند.
2- فلاونوئیدها شامل: فلاونول، فلاون ها، بی فلاونوئیدها و کاتشین ها.
3- فلوروگلوسینولهای پرنیله شده شامل: هیپرفورین، ادهیپرفورین و آنالوگ های اکسیژنه هیپرفورین.
4- تانن ها (که در بذر، گل ها و ساقه ی این گیاه به مقدار زیاد وجود دارد و نوعی از تانن شبیه تانن چای می باشد که مقدار آن در گل ها بیشتر و در ساقه کمتر است)،
5- فنل ها شامل: کافئیک، کلروژنیک، پارا- کوماریک، فرولیک، پاراهیدروکسی بنزوئیک و وانیلیک اسیدها،
6- روغن های فرار که بخش عمده ی روغن های فرار در گیاه، متیل – 2- اکتان (هیدروکربن اشباع شده) می باشد.
دیگر اجزای این گیاه شامل اسیدها، کاروتنوئیدها، کولین، نیکوتین آمید، پکتین، بتا – سیتوسترول، هیدروکربن های اشباع شده، ژرانیول، میرسن، لیمونن، کاریوفیلن، پالمتیک و استئاریک می باشد. آلفاپینن، آلفا ترپینن و اوسیمن از دیگر ترکیبات موجو در اسانس این گیاه است. ماده ی قرمز رنگ هایپرسین بویژه در بذر این گیاه اثر ضد افسردگی در انسان دارد. روتن ماده ی ارزشمند دیگری است که بر تراوایی غشاها تأثیر دارد و در درمان غده های مغزی به کار می رود. داروهای تهیه شده ی صنعتی از این گیاه بر حسب دو ماده ی هیپریسین و پسودوهیپریسین استاندارد می شوند.
آثار فارماکولوژیک و مکانیسم اثر : فلاونوئیدهای موجود در این گیاه (کوئرسیتین، آمنتوفلاون ) همراه با پسودوهیپریسین و هایپرفورین ترکیبات اصلی ضد التهاب در گیاه گل راعی هستند. این ترکیبات مهار تولید واسطه های پیش التهابی نظیر پروستاگلاندین، فاکتور نکروز دهنده ی تومور آلفا و اینترلوکین را از خود نشان می دهند. هایپرفورین یک مهارکننده ی دو منظوره سیکلواکسیژناز – 1 و 5 – لیپوکسیژناز عمل می کند (6). این گیاه می تواند به عنوان یک داروی خانگی محبوب در بهبود جراحات، سوختگی های سطحی و همچنین زخم های داخل معده به کار رود (7). هایپیران از جمله داروهای گیاهی است که خواص ضد افسردگی دارد. این دارو از عصاره ی هیدروالکلی گل راعی به دست می آید و حاوی 25/0 میلی گرم هایپریکوم است. هایپریکوم به دلیل داشتن هایپریسین و فلاونوئیدها دارای اثرات آرامبخش، مسکن و ضد التهاب می باشد. مکانیسم عمل هایپیران در درمان افسردگی از طریق ایجاد وقفه در بازجذب سروتونین و آزادسازی دوپامین صورت می گیرد (9، 8). در واقع هایپیران از طریق مهار آنزیم منوآمین اکسیداز موجب بروز اثر ضد افسردگی می گردد. از این رو نحوه ی عمل هایپیران بر روی افسردگی را مشابه فلوکسیتین می دانند (10).
هشدار ها
احتیاط مصرف در این گیاه : مصرف این گیاه موجب حساسیت نوری در انسان می شود، بنابراین در صورت مصرف زیاد گل راعی و یا داروهای مشتق شده از آن باید از قرار گرفتن در معرض نور شدید آفتاب خودداری شود. بنابراین مصرف همزمان این گیاه با داروهایی که توانایی ایجاد این حالت را دارند مثل امپرازول، پیروکسیکام، فنوتیازین ها، سولفونامیدها و تتراسایکلین زمینه ی ایجاد این حساسیت را بیشتر می کند. و افرادی که به طور همزمان این دو گروه دارو را با هم مصرف می کنند به مدت طولانی در معرض نور خورشید نباید قرار بگیرند.
مراجع:
1- صمصام شريعت. درمان با گياه. انتشارات روزبهان . 70ص.
2 – لابراتور داروسازي گل دارو
3- zargari A.1990.medicinal plants. Sixth Ed. Vol 1.Tehran. Tehran university press , PP.72-166.
4- Omidbaigi R.2006.processing and production of medicinal plants. 3rd ed. Astan Ghods Razavi press.Iran..PP:347.
5- ضيايي سيدعلي و مسگرپور بيتا. احتياط مصرف و تداخلات دارويي گياهان دارويي بر اساس شواهد و مستندات. چاپ اول.، موسسه فرهنگي انتشاراتي تيمورزاده – نشر طبيب. 1384 . صفحات 135-9.