جعفری و فواید شگفت‌ انگیز آن برای پوست و مو

جعفری نه تنها به عنوان یک چاشنی معطر در غذاها، بلکه به عنوان یک گیاه با خواص درمانی خارق‌العاده شناخته می‌شود. این گیاه باستانی، که بومی منطقه مدیترانه است، منبعی غنی از ویتامین‌ها (A، C، K، و گروه B)، مواد معدنی حیاتی، و آنتی‌اکسیدان‌های قوی مانند فلاونوئیدها و کاروتنوئیدهاست. جعفری با خواص ضد التهابی، ضد میکروبی، تقویت‌کننده سیستم ایمنی، و کمک به سلامت دستگاه گوارش، در درمان مشکلات مختلف مانند التهاب، عفونت‌ها، یبوست و سوءهاضمه مؤثر است. این گیاه همچنین به سم‌زدایی، پاکسازی بدن، و تقویت سلامت کلیه‌ها کمک می‌کند. در این مقاله، بررسی کامل خواص درمانی و تغذیه‌ای جعفری و نحوه استفاده از آن برای بهبود سلامت جسمی و روحی مورد بحث قرار گرفته است.

ارزش غذایی جعفری

منابع بر غنی بودن جعفری از انواع ویتامین‌ها و مواد معدنی تأکید دارند. این گیاه منبع عالی ویتامین‌های A، C، K، ویتامین‌های گروه B (B2, B3, B6, B9 یا فولات) و ویتامین E است. همچنین حاوی مواد معدنی مهمی مانند آهن، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، روی، مس، منگنز و فسفر است. فیبر و پروتئین نیز از دیگر اجزای آن هستند.

ترکیبات فعال و آنتی‌اکسیدان‌ها

جعفری سرشار از آنتی‌اکسیدان‌های قدرتمند است. فلاونوئید ها (مانند آپیژنین، لوتئولین، میریستین، کوئرستین) و کاروتنوئیدها (مانند بتاکاروتن، لوتئین، زاکسنتین) از جمله مهم‌ترین آن‌ها هستند که با رادیکال‌های آزاد مقابله کرده و از سلول‌ها در برابر آسیب محافظت می‌کنند. کلروفیل و روغن‌های فرار (مانند آپیول و میریستیسین) نیز در جعفری یافت می‌شوند و به خواص آن کمک می‌کنند. جعفری خشک شده ممکن است آنتی‌ اکسیدان بیشتری نسبت به تازه داشته باشد.

خواص و فواید کلی جعفری (فراتر از روغن)

1. خواص ضد التهابی: فلاونوئیدها، ویتامین C و بتاکاروتن موجود در جعفری به مبارزه با التهاب کمک می‌ کنند. آپیژنین و کوئرستین به طور خاص به دلیل اثرات ضد التهابی ذکر شده‌اند. می‌تواند در درمان التهاب کلیه و مثانه و روماتیسم مفصلی مؤثر باشد.
2. خواص ضد میکروبی و ضد قارچی: کلروفیل و روغن‌های فرار (مخصوصاً اوژنول) دارای این خواص هستند. می‌تواند در برابر عفونت‌های باکتریایی (مانند لیستریا و سالمونلا) و قارچی محافظت کند. به درمان مشکلات پوستی ناشی از باکتری کمک می‌کند.
3. تقویت کننده سیستم ایمنی: ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌های فراوان جعفری، از جمله ویتامین‌ های C و A و فولات، سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کنند. ویتامین A مستقیماً با گلبول‌های سفید خون تعامل دارد.
4. سلامت دستگاه گوارش: به هضم غذا کمک می‌کند، ترشح شیره‌های گوارشی (صفرا و مایعات معده) را افزایش می‌دهد. مشکلات گوارشی مانند نفخ، یبوست، سوءهاضمه، تهوع، استفراغ، درد معده، گرفتگی و احساس پری را کاهش می‌دهد. دارای ویژگی ملین برای رفع یبوست است. دانه‌ها، برگ‌ها و ریشه آن برای درمان اسهال مفید هستند.
5. سم زدایی و پاکسازی بدن: جعفری به دفع سموم و مواد ناخواسته (از جمله فلزات سنگین) از بدن کمک می‌کند. آب جعفری و جوشانده ریشه آن به طور خاص به عنوان سم‌زدا ذکر شده‌اند. خون و مثانه را پاکسازی می‌کند.
6. ادرار آور (دیورتیک): این خاصیت، به خصوص در جوشانده و چای جعفری، به دلیل آپیول و میریستیسین است و به دفع آب اضافی، نمک و اسید اوریک کمک می‌کند. می‌تواند در کاهش وزن ناشی از احتباس آب مؤثر باشد.
7. سلامت کلیه و دستگاه ادراری: با افزایش ادرار و دفع سموم و میکروب‌ها به سلامت کلیه‌ها کمک می‌کند. می‌تواند از عفونت‌های ادراری و کلیه پیشگیری کند. به دفع سنگ کلیه و مثانه کمک می‌کند. آب ریشه آن برای بیماری‌های کلیوی استفاده می‌شده است.
8. سلامت قلب و عروق: به دلیل فولات، فیبر و پتاسیم برای سلامت قلب مفید است. فولات با کاهش هموسیستئین، خطر بیماری قلبی و سکته مغزی را کاهش می‌دهد. پتاسیم می‌تواند فشار خون بالا را کاهش دهد. نیترات‌های موجود در آن رگ‌های خونی را شل کرده و جریان خون را بهبود می‌بخشند. می‌تواند جایگزین نمک باشد که برای قلب مفید است.
9. تنظیم فشار خون: منابع متعددی به توانایی جعفری در کاهش فشار خون بالا و تنظیم آن اشاره دارند. (توجه: یک منبع اشاره می‌کند که ممکن است در برخی موارد فشار خون را افزایش دهد، هرچند بقیه منابع خلاف این را می‌گویند).
10. تنظیم سطح کلسترول: فیبر و فلاونوئیدهای آن می‌توانند به کاهش کلسترول بد خون کمک کنند.
11. سلامت استخوان‌ها: سرشار از ویتامین K، کلسیم و فولات است که برای تشکیل و تقویت استخوان‌ها، افزایش تراکم استخوانی و پیشگیری از پوکی استخوان و شکستگی‌ها ضروری هستند. ویتامین B آن می‌تواند سطح هموسیستئین را که استخوان‌ها را تضعیف می‌کند، کاهش دهد.
12. درمان کم خونی: به دلیل محتوای بالای آهن و ویتامین C (که به جذب آهن کمک می‌کند) در درمان کم‌خونی ناشی از فقر آهن مؤثر است.
13. سلامت چشم و بینایی: ویتامین A، بتاکاروتن، لوتئین و زاکسنتین آنتی‌ اکسیدان‌ هایی هستند که به تقویت بینایی، درمان شب‌کوری، محافظت از چشم در برابر آسیب‌های ناشی از نور خورشید (UV) و رادیکال‌های آزاد و پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با سن مانند آب مروارید و دژنراسیون ماکولا کمک می‌کنند.
14. سلامت پوست: ویتامین C (کلاژن سازی)، ویتامین A (ترمیم و الاستیسیته)، آنتی‌اکسیدان‌ها و مواد معدنی آن به شفافیت، جوانی، کاهش چین و چروک و خطوط، بهبود زخم‌ها و جای زخم، و محافظت در برابر پیری کمک می‌کنند. خواص ضد باکتریایی و ضد قارچی آن در درمان آکنه، جوش و عفونت‌های پوستی مفید است. به از بین بردن لک‌های تیره، تغییر رنگ و کک و مک کمک می‌کند. می‌تواند به تنظیم چربی پوست کمک کند. سیاهی و پف دور چشم را کاهش می‌دهد. پوست تحریک شده و نیش حشرات را تسکین می‌دهد. کبودی را درمان می‌کند.
15. سلامت مو: موها را تغذیه و تقویت کرده و از ریزش (به دلیل آپیژنین) جلوگیری می‌کند. رشد مو را تحریک می‌کند. شوره سر را درمان می‌کند. رنگ طبیعی مو را حفظ می‌کند (محتوای مس).
16. تنظیم چرخه قاعدگی: خاصیت قاعده‌آور دارد، ترشح هورمون‌هایی مانند استروژن و پروژسترون را تحریک کرده و به تنظیم قاعدگی نامنظم، کاهش درد و گرفتگی‌های شکمی و تسکین علائم سندرم پیش از قاعدگی (PMS) کمک می‌کند. به حفظ سلامت رحم نیز کمک می‌کند.
17. کاهش تب: به دلیل خواص ضد میکروبی و سم‌زدایی، تب را کاهش می‌دهد.
18. سلامت دهان: جویدن آن به دلیل کلروفیل بوی بد دهان را از بین می‌برد.
19. تقویت کننده اعصاب: اعصاب، نورون‌ها، گردش خون و مکانیسم ایمنی را تحریک می‌کند. حافظه و یادگیری را تقویت می‌کند.
20. درمان درد: به دلیل ویتامین K، C و بتاکاروتن و همچنین آنتی‌اکسیدان‌هایی مانند کوئرستین، می‌تواند درد مفاصل و عضلانی را کاهش دهد و به بهبود کبودی کمک کند. برای درد دندان و گوش نیز مفید است.
21. کنترل دیابت: فلاونوئید میریستین در جعفری می‌تواند به کاهش قند خون و مقاومت به انسولین کمک کند. جوشانده آن نیز برای بهبود سطح قند خون ذکر شده است.
22. فواید برای مردان: می‌تواند میل جنسی را افزایش داده و کیفیت اسپرم را بهبود بخشد. ممکن است در درمان زود انزالی مؤثر باشد.
23. سایر فواید: کمک به تسهیل زایمان (جوشانده با احتیاط)، افزایش شیر مادر (جوشانده، عرق)، درمان تیروئید (جوشانده)، کوچک کردن غدد متورم، درمان رگ‌های خونی آسیب‌دیده، سلولیت، سیاتیک، هموروئید، آمنوره، سیستیت، بیماری‌های پروستات، کبد و طحال، راشیتیسم، مشکلات تنفسی مانند تنگی نفس، سرفه، گرفتگی صدا (دمنوش، عرق)، یرقان و بیماری‌های کبد و طحال، سرخک (ریشه).

روغن جعفری

روغن جعفری، که از دانه‌های خشک شده به روش تقطیر با بخار یا از ریشه، دانه و برگ‌ها به دست می‌آید, بسیاری از خواص جعفری را به صورت متمرکزتر دارا می‌باشد. اسانس برگ گران است در حالی که دانه‌ها روغن بیشتری دارند. این روغن معمولاً بی‌رنگ یا زرد کم‌رنگ است و عطری قوی‌تر و گاه تلخ‌تر از گیاه تازه دارد. ترکیبات اصلی آن شامل آپیول، میریستیسین، پینن و تترا متوکسی آلیل بنزن و همچنین فلاونوئیدهایی مانند آپیژنین و لوتئولین هستند. آپیول و میریستیسین مسئول خواص ادرارآور آن هستند.

خواص روغن جعفری که به طور خاص در منابع ذکر شده‌اند، شامل بسیاری از موارد کلی جعفری هستند، مانند: ضد میکروبی و ضد عفونی کننده، کاهش درد و درمان روماتیسم و آرتروز، بهبود عملکرد گوارشی، کاهش نفخ، تهوع و استفراغ، سم زدایی و پاکسازی بدن، افزایش دفع ادرار (ادرار آور)، تنظیم چرخه قاعدگی، تسکین مشکلات قاعدگی و حفظ سلامت رحم، کاهش تب، تنظیم فشار خون، درمان یبوست، تقویت کننده اعصاب و محرک، تقویت استخوان‌ها، فواید برای پوست (شفافیت، جوانی، ضد چروک، ضد جوش، ضد لک، کاهش سیاهی دور چشم، تنظیم چربی)، فواید برای مو (تغذیه، تقویت، جلوگیری از ریزش، افزایش رشد، درمان شوره سر، حفظ رنگ)، درمان سرطان، درمان کم خونی، تقویت چشم، رفع بواسیر، شکستن سنگ کلیه و عفونت‌های ادراری و کلیه، مشکلات عروق خونی، سلولیت، سیاتیک، کولیک، هموروئید، آمنوره، سیستیت و کاهش میل جنسی. همچنین به عنوان مقوی غرایز جنسی نیز ذکر شده است. روغن جعفری می‌تواند خلط را از راه‌های هوایی دفع کند و به درمان سرفه و مشکلات تنفسی کمک کند. می‌تواند در درمان زردی و مالاریا استفاده شود. در صنایع صابون‌سازی، لوازم آرایشی و بهداشتی و عطرسازی (به خصوص عطرهای مردانه) کاربرد دارد. به صورت موضعی، خوراکی و برای طعم‌دار کردن غذا استفاده می‌شود. در رایحه درمانی نیز کاربرد دارد.

نحوه استفاده جعفری 

جعفری به صورت تازه (در سالاد و غذا)، خشک، جوشانده یا چای (نوشیدنی، شستشو)، آب جعفری یا اسموتی (نوشیدنی، ماسک)، جویدن (برای بوی دهان)، عرق جعفری، ریشه و تخم مصرف می‌شود. روغن جعفری به صورت موضعی و خوراکی استفاده می‌شود. برای استفاده موضعی، به خصوص روی صورت، توصیه می‌شود با روغن حامل رقیق شود تا از سوزش جلوگیری شود. ماسک‌ها و تونرهای مختلفی با استفاده از جعفری برای پوست توضیح داده شده است.

عوارض و موارد احتیاط روغن جعفری

منابع بر لزوم مصرف متعادل جعفری و روغن آن تأکید دارند. مصرف بیش از حد روغن جعفری می‌تواند عوارضی مانند کاهش شدید فشار خون (توجه به تناقض با خاصیت کاهش فشار خون)، سرگیجه، ناشنوایی و آسیب به کبد ایجاد کند. مصرف در دوران بارداری و شیردهی توصیه نمی‌شود: به دلیل خاصیت قاعده‌آور بودن، می‌تواند ترشحات و انقباضات رحمی را افزایش داده و خطر سقط جنین یا زایمان زودرس را به دنبال داشته باشد. مصرف زیاد در ماه‌های اول بارداری ممکن است خطر ناهنجاری‌های مادرزادی جنین را افزایش دهد. مصرف بی‌رویه روغن آن می‌تواند به کلیه‌های مادر و جنین آسیب زده و باعث تشنج شود. مصرف متعادل در دوران بارداری مفید ذکر شده اما توصیه بر احتیاط و مشورت با پزشک است. پس از زایمان برای جمع شدن و تقویت رحم توصیه می‌شود. در دوران شیردهی نیز احتیاط توصیه شده است. استفاده موضعی در کودکان و نوزادان ممکن است باعث حساسیت و واکنش‌های آلرژیک شود. ممکن است در برخی افراد باعث حساسیت پوستی به نور خورشید شود. در موارد بیماری کلیوی باید با احتیاط مصرف شود یا با پزشک مشورت گردد. برای افراد مبتلا به نقرس ممکن است به دلیل محتوای اگزالات مضر باشد. قبل از جراحی، مصرف آن باید متوقف شود زیرا ممکن است سطح قند خون را کاهش داده و با کنترل قند در طول جراحی تداخل ایجاد کند.