روغن بذر گوجه: معجزه آن از جوان سازی تا درمان پوست

خاستگاه و تاریخچه گوجه فرنگی

گوجه فرنگی که بومی رشته کوه های آند در پرو، آمریکای مرکزی، جنوبی و منطقه کارائیب است، ابتدا به عنوان گیاهی وحشی رشد می کرد. کریستف کلمب در سال ۱۴۹۸ این گیاه را به اروپا معرفی کرد، اما تا قرن شانزدهم بیشتر به عنوان گونه زینتی کمیاب شناخته می شد (نمونه آن نام ایتالیایی pomodoro به معنای «سیب طلا»). تبدیل گوجه فرنگی به یک گیاه خوراکی از اواسط قرن هجدهم آغاز شد، اما پس از جنگ جهانی دوم به عنوان ماده غذایی اصلی جایگاه جهانی یافت. امروزه تولید سالانه آن به حدود ۷۰ میلیون تن می رسد و کشورهایی مانند ایالات متحده (۱۴٪)، چین، ایتالیا، ترکیه و مصر از تولیدکنندگان پیشرو هستند.

ویژگی های گیاهی و روش های کشت

گوجه فرنگی گیاهی یکساله و علفی با میوه های قرمز (به خاطر لیکوپن)، زرد یا بنفش است و به پنج شکل اصلی شامل گیلاسی، بیفی و آلوئه ای طبقه بندی می شود. این گیاه به دلیل حساسیت به سرما، در مناطق معتدل مانند غرب اروپا غالباً در گلخانه کشت می شود. گوجه های زود هنگام از جنوب اروپا معمولاً از انواع داربستی و تحت محافظت هستند. پس از برداشت، نگهداری میوه های رسیده در دمای ۸ تا ۱۰ درجه سانتی گراد، ماندگاری آن ها را به حدود دو هفته افزایش می دهد. دانه های آن نیز حاوی ۱۲ تا ۱۸ درصد روغن چرب است. این ویژگی ها همراه با نیاز به گرما و نور، گوجه فرنگی را به یکی از محصولات کشاورزی با ارزش تبدیل کرده است.

استخراج روغن بذر گوجه

روغن هسته گوجه فرنگی از دانه های گوجه فرنگی به دست می آید. میوه ها ابتدا خشک می شوند و سپس با پرس سرد تحت فشار قرار می گیرند یا با اتر نفت داغ (hot petroleum ether) استخراج می شوند. بازده برای پرس سرد 17 درصد است، در حالی که بازده برای استخراج با اتر 33.1 درصد وزن دانه است. امروزه، روغن همچنین می تواند با CO2 فوق بحرانی استخراج شود که منجر به بازده 80 درصدی روغن از دانه ها می شود. روغن استخراج شده سپس خنثی و سفید (bleached) می شود.

• رنگ : زرد طلایی

ترکیب شیمیایی اسیدهای چرب روغن بذر گوجه

اسید چرب	محتوا (درصد)
لوریک اسید (Lauric acid)	0.5
میریستیک اسید (Myristic acid)	0.5
پالمتیک اسید (Palmitic acid)	15
پالمیتولئیک اسید (Palmitoleic acid)	0.5
استئاریک اسید (Stearic acid)	6.5
اولئیک اسید (Oleic acid)	23
لینولئیک اسید (Linoleic acid)	50.5
آلفا-لینولئیک اسید (a-Linolenic acid)	2
آراشیدیک اسید (Arachidic acid)	0.5
ایکوزانوئیک اسید (Eicosanoic acid)	–
بهنیک اسید (Behenic acid)	–

ترکیب شیمیایی استرول های روغن بذر گوجه

ترکیب شیمیایی توکوفرول های روغن بذر گوجه

طرز تهیه روغن بذر گوجه خانگی

۱. جدا کردن بذرها:

• گوجه ها را از وسط نصف کرده و بذرها را با قاشق خارج کنید.

• بذرها را در آب سرد بشویید تا بقایای گوشت گوجه جدا شود.

۲. خشک کردن بذرها:

• بذرها را روی دستمال کاغذی یا سینی تمیز پهن کنید.

• ۲ تا ۳ روز در محیط خشک و دور از نور مستقیم خورشید بگذارید تا کاملاً خشک شوند.

۳. آسیاب کردن:

• بذرهای خشک شده را در آسیاب پودر کنید (تا حد ممکن نرم).

۴. مخلوط با روغن حامل:

• پودر بذر گوجه را با روغن زیتون، بادام یا آفتابگردان (نسبت ۱:۳) در ظرف شیشه ای ترکیب کنید.

۵. استخراج عصاره:

• ظرف را ۲ تا ۳ هفته در جای تاریک و خنک نگه دارید و روزانه تکان دهید.

۶. صاف کردن:

• مخلوط را از صافی ریز یا پارچه نخی عبور دهید تا روغن شفاف جدا شود.

۷. نگهداری:

• روغن را در بطری شیشه ای تیره و دربسته، داخل یخچال نگهداری کنید (تا ۲ ماه قابل استفاده است).

نکات:

• از روغن برای ماساژ پوست یا چاشنی غذا استفاده کنید.

• قبل از مصرف، تست آلرژی روی پوست انجام دهید.

• از حرارت دادن روغن خودداری کنید تا خواص آن حفظ شود

خواص درمانی روغن بذر گوجه فرنگی

روغن استخراج شده از بذر گوجه فرنگی، با دارا بودن ۱۲ تا ۱۸ درصد روغن چرب، سرشار از ترکیبات مفیدی مانند لیکوپن (آنتی اکسیدان قوی ضد سرطان)، ویتامین E (محافظ پوست در برابر آسیب های اکسیداتیو) و اسیدهای چرب غیر اشباع (مانند لینولئیک اسید) است. این روغن به عنوان مرطوب کننده ای طبیعی، به بهبود الاستیسیته پوست، کاهش التهاب و تقویت سد دفاعی آن کمک می کند. برخی مطالعات نیز نقش احتمالی آن در کاهش کلسترول بد (LDL) و حمایت از سلامت قلبی-عروقی را تایید می کنند. با این حال، پژوهش ها درباره اثرات درمانی مستقیم آن محدود است و مصرف آن باید با احتیاط و ترجیحاً تحت نظر متخصص انجام شود تا از بروز حساسیت ها یا تداخلات جلوگیری شود.

روغن بذر گوجه برای آکنه

روغن بذر گوجه برای کاهش ترک های پوستی (استریا)

• شواهد موجود: روغن بذر گوجه فرنگی حاوی ویتامینهای C و E و آنتی اکسیدان هاست که ممکن است به بهبود کشسانی پوست کمک کند، اما هیچ مطالعه مستقیمی اثربخشی آن را بر کاهش ترک های پوستی تایید نکرده است.

• نتیجه: ممکن است به عنوان مرطوب کننده عمل کند، اما جایگزین درمان های پزشکی (مثل رتینوئیدها) نیست.

روغن بذر گوجه برای کاهش لک های پوستی

• شواهد موجود: لیکوپن (آنتی اکسیدان اصلی در بذر گوجه فرنگی) در مطالعات محدود، اثرات روشن کنندگی پوست نشان داده است، اما تحقیقات روی خود روغن بذر گوجه فرنگی اندک است.

• نتیجه: احتمالاً به عنوان مکمل در کنار سایر روش ها (مثل ضدآفتاب) مفید است.

بهبود پسوریازیس با روغن بذر گوجه

• شواهد موجود: خاصیت ضد التهابی روغن ممکن است علائم خارش و قرمزی را کاهش دهد، اما هیچ تحقیق معتبری اثر درمانی آن بر پسوریازیس را تایید نکرده است.

• توصیه: برای مدیریت این بیماری خودایمنی، حتماً با پزشک متخصص مشورت شود.

کاهش اگزما با روغن بذر گوجه

• شواهد موجود: اسیدهای چرب موجود در روغن (مثل لینولئیک اسید) ممکن است به آبرسانی پوست خشک ناشی از اگزما کمک کند، اما مطالعات انسانی کافی نیست.

• نکته: تست پچ پوستی قبل از استفاده ضروری است، زیرا ممکن است در برخی باعث حساسیت شود.

کاهش چین و چروک با روغن بذر گوجه

• شواهد موجود: آنتی اکسیدان ها با مبارزه با رادیکال های آزاد، از پیری پوست جلوگیری می کنند، اما اثرات ضد چروک روغن بذر گوجه فرنگی مستند نیست.

• جایگزین های اثبات شده: رتینول، ویتامین C و ضد آفتاب ها گزینه های موثرتری هستند.

افزایش گردش خون با روغن گوجه

• شواهد موجود: هیچ تحقیق مستقیمی ارتباط استفاده موضعی از این روغن را با بهبود گردش خون نشان نمی دهد. بااینحال، ماساژ پوستی ممکن است به طور موقت جریان خون موضعی را افزایش دهد.

این روغن که در محصولات آرایشی بهداشتی نسبتا جدید است سرشار از انواع آنتی اکسیدان ها است که می تواند بوسیله ی تسکین دهندگی تخریب محیطی برای پوست بالغ مفید باشد. این روغن می تواند قوام و بافت پوست را بهبود دهد و پوست را نرم کند.