دافنی (نام علمی: Daphnia) نوعی سخت پوست ساکن آب شیرین است. این جاندار با نام های شپش آبی آب های شیرین و کک آبی (نام رایج) نیز شناخته می شود. در این مقاله به معرفی و بررسی ارزش غذایی، کاربرد و تکنیک های کشت و پرورش این جاندار می پردازیم. کشت دافنی می تواند به عنوان کسب و کار خانگی نیز مورد توجه قرار گیرد.
دافنی چیست؟
دافنی، زئوپلانکتونی از رده سخت‌پوستان و زیر راسته آنتن منشعب‌ها یا کلادوسرها است. جنس دافنیا (Daphnia) بیش از 20 گونه را شامل می‌شود که از خواص بیولوژیکی بسیار مهمی برخوردار می باشند.
دافنی موجود شاخص آلودگی آب‌های شیرین هستند، در نتیجه، جمعیت‌های دافنی را می‌توان به‌صورت طبیعی در آبگیرها، استخرها، دریاچه‌ها، گودال‌ها، رودهایی با جریان آهسته آب و باتلاق‌ها مشاهده کرد.
کاربرد دافنی
دافنی به‌عنوان یک غذای اولیه به‌عنوان یک غذای اولیه جهت تغذیه لارو ماهیان بسیار مهم و حیاتی است.
برای از بین بردن شکوفایی جلبکی در استخر می‌توان از کک آبی استفاده کرد.
ارزش غذایی کک آبی
دافنیا حاوی حدود 45٪ پروتئین، 4٪ چربی و 30٪ مواد معدنی است، دافنی همچنین منبع خوبی از ویتامین ها به ویژه ویتامین A، B1 و B2 است.
کشت دافنی
ظرف و محل نگهداری
کشت دافنی را می توان در ظرف با هر اندازه ای نگهداری کرد. ما ظروف با حجم حداقل 1 گالن را برای نگهداری 100 دافنی پیشنهاد می کنیم. توصیه می کنیم از آب چشمه طبیعی یا آب چاه برای پرورش دافنی استفاده کنید. آب لوله کشی شهری ممکن است حاوی آلاینده هایی باشد که می تواند به کک آبی آسیب برساند. همچنین ممکن است بخواهید یک منبع نور مکمل برای آن ها تهیه کنید زیرا قرار گرفتن در معرض نور به تولید مثل کمک می کند.
کک های آبی معمولاً با 12 ساعت نور و 12 ساعت تاریکی در روز به خوبی تولید مثل می کنند. اطمینان حاصل کنید که نور مصنوعی به میزان قابل توجهی آب داخل ظرف را گرم نمی کند. دمای آب باید نزدیک به 70 درجه فارنهایت باقی بماند تا پرورش موفقی داشته باشد. PH آب باید بین 7 تا 8.5 حفظ شود.
غذا دهی
دافنی ها ذرات میکروسکوپی غذا را از آب صاف می کنند.منبع غذایی جلبک‌ها و سوسپانسیون مخمر نانوایی یا آبجو، همگی گزینه‌های تغذیه‌ای خوب برای کشت هستند.برای تهیه سوسپانسیون مخمر، آب چشمه را به یک بطری پلاستیکی تمیز 2 لیتری اضافه کنید و به اندازه کافی مخمر نانوایی یا آبجو هم بزنید تا آب شیری به نظر برسد.سوسپانسیون را در یخچال نگهداری کنید و همیشه قبل از استفاده هم بزنید تا مخمر دوباره معلق شود.هر روز چند قطره از این غذا را به محیط کشت خود اضافه کنید.روش جایگزین این است که 3 تا 4 دانه از مخمر خشک نانوایی را روی کاغذ تمیز خرد کنید و آن را روی سطح آب کشت گرد و غبار بپاشید.زرده تخم مرغ پخته شده یا پودر زرده تخم مرغ را می توان به همان مقدار مخمر برای تشویق رشد باکتری استفاده کرد.از تغذیه بیش از حد خودداری کنید زیرا رشد بیش از حد باکتری ها می تواند باعث کاهش اکسیژن در ظرف کشت شود.
نگهداری و مراقبت
اجازه ندهید آب کشت کدر شود.هر هفته حدود 1/4 از آب را بردارید و دور بریزید.آن را با آب تازه چشمه جایگزین کنید.از آب لوله کشی شهری استفاده نکنید زیرا دافنی ها به یون های فلزی موجود در آن بسیار حساس هستند.(کک های آبی به قدری به آلاینده های فلزی حساس هستند که برای نظارت بر کیفیت آب نهرها و دریاچه ها استفاده می شود).با گذشت زمان، زباله ها در ته ظرف جمع می شوند.این زباله ها شامل ارگانیسم های مرده، اسکلت بیرونی دور ریخته شده و غذای خوره نشده است.ممکن است شامل تخم دافنی نیز باشد.زباله ها را دور نریزید.کشت های دافنی به دما، pH و سایر پارامترهای کیفیت آب بسیار حساس هستند. محیط کشت می تواند ناگهان دچار مشکل جدی شود و دافنی ها از بین بروند.اگر قصد دارید کشت دافنی خود را حفظ کنید، توصیه می کنیم دو یا سه جمعیت جداگانه را حفظ کنید تا از از بین رفتن کامل جلوگیری کنید.
معرفی کتاب جهت کشت و پرورش دافنی
عنوان و نام پديدآور: زیست‌شناسی، اکولوژی، ژنتیک، کشت و پرورش دافنی Moina (بعنوان با ارزش‌ترین غذای زنده آبزیان)/ تالیف و گردآوری هادی اسدی، امیر لطفی‌زاده، مجتبی عظیمی‌اسک‌شهر.
مشخصات نشر: قائم‌شهر: مهرالنبی، ۱۳۹۳.
شابک: 978-964-2907-80-9
عنوان و نام پديدآور:مقدمه‌ای بر ریخت‌شناسی،زیست‌شناسی، تکثیر و پرورش دافنی/ تالیف محمد سوداگر، وحید زاد‌مجید.
مشخصات نشر:گرگان: دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ۱۳۸۸.
