کسب و کار خانوادگی
نیروی بازدارنده کسب و کارهای خانوادگی در ایران چیست؟
ارزیابیهای پژوهشی نشان میدهد چالشها و نیروهای بازدارنده رونق کسب و کار خانوادگی به پنج دسته تقسیم میشوند:
- چالشهای محیط کلان کسب و کار
- چالشهای مدیریتی
- چالشهای توسعه لیدر
- چالشهای مالکیتی
- چالش خانوادگی
نقش کسب و کارهای خانوادگی در اقتصاد کشورهای مختلف متغیر است و ارزیابیها نشاندهنده آن است که سهم تولید ناخالص داخلی (GDP) در برخی کشورها به ۶۵ درصد نیز میرسد که این امر از اهمیت کسب و کارهای خانوادگی حکایت دارد.
شرکتهای خانوادگی شرکتهایی هستند که کنترل مالکیت آنها در اختیار یک یا چند عضو از یک خانواده قرار دارد و در بین صنایع و کسب و کارهای مختلف جایگاهی قوی و در اقتصاد جهانی سهم بسزایی را به خود اختصاص دادهاند. بهطوری که اکثر شرکتهایی که در دنیا وارد بورس شدهاند شرکتهای خانوادگی محسوب میشوند.
در کشور ما نیز بخش عمده کسب و کارهای خصوصی، کسب و کارهای خانوادگی هستند که در ابعاد کوچک، متوسط یا بزرگ فعالیت میکنند.
اما معمولا مسائل و مشکلاتی در این نوع کسب و کارها به وجود میآید که میتواند ماندگاری و عملکرد آنها را تحت تاثیر قرار دهد.
مطالعه مدیریتی این کسب و کارها میتواند نتایج زیر را در پی داشته باشد:
- بالا بردن بهرهوری و رشد این شرکتها
- باعث حفظ و توسعه سرمایه ملی
- ایجاد برندهای ملی و بینالمللی
- توسعه کارآفرینی شود.
براین اساس معاونت اقتصادی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران در گزارشی به بررسی ابعاد و ویژگیهای مختلف کسب و کارهای خانوادگی پرداخته، سپس مهمترین چالشهای رشد و بقای این کسب و کارها را بررسی کرده است.
چالشها و نیروهای بازدارنده
در ارزیابیهای صورت گرفته از «چالشهای کلان محیط کسب و کار» بهعنوان یکی از چالشها و نیروهای بازدارنده کسب و کارهای خانوادگی یاد شده است.
این چالش متاثر از بیثباتی سیاسی، بیثباتی قوانین و ابهام و پیچیدگیهای فراوان است.
اما «چالشهای مدیریتی» نیز از عوامل نداشتن برنامهریزی استراتژیک، حساسیت کم نسبت به عملکرد کارکنان و سازمان و عدم تمایل به جذب افراد توانمند خارج از خانواده تاثیر میگیرد. یکی دیگر از چالشهای اثرگذار در کسب و کار خانوادگی به «چالشهای توسعه لیدر» باز میگردد.
- چالشی بازدارنده که از نداشتن برنامه جانشینی مشخص
- دوره طولانی لیدر شرکت (بهطور متوسط ۲۵ سال در مقابل ۴ تا ۶ سال شرکتهای غیرخانوادگی)
- تمرکز بیش از حد در اتخاذ تصمیم
- عدم حفظ روحیه ریسکپذیر و کوشا تاثیر میگیرد.
یکی دیگر از چالشها در کسب و کار خانوادگی به «چالش مالکیتی» بازمیگردد.
- این چالش از عدم تمایل به شراکت با دیگر افراد
- ابهام مالکیتی بین اعضای خانواده
- سرمایهگذاری مجدد ناکافی (به خاطر تقسیم اکثر سود سهام و رشد کم سرمایه اولیه)
- رشد داراییهای خانواده و مقابله با مصرف بیش از حد این داراییها متاثر میشود.
پنجمین عامل بازدارنده در کسب و کارهای خانوادگی به خود «چالشهای خانوادگی» باز میگردد؛ براساس ارزیابیهای صورت گرفته:
- تعارضات خانوادگی (حسادت، رقابت مخرب و…)
- عدم تعریف شورای خانوادگی
- عدم تفکیک نقشهای خانوادگی و کاری
- انتظار کارهای غیررسمی از سازمان به دلیل خانوادگی بود
سهم کسب و کار خانوادگی در دنیا
براساس ارزیابیهای این گزارش بهطور کلی شرکتهای خانوادگی در کشورهای مختلف با اندکی اختلاف سهم مهمی در اقتصاد جهانی دارند و در برخی کشورها، کسب و کارهای خانوادگی سهم بزرگی در بورس به عهده دارند.
براساس آمار اعلام شده از میان ۱۴ کشوری که بیشترین جایگاه کسب و کارهای خانوادگی را در اقتصاد دارند میتوان به ایالات متحده آمریکا اشاره کرد.
براساس برآورد صورت گرفته، سهم کسب و کار خانوادگی در این کشور ۹۵ درصد است که سهمی ۴۰ درصدی از GDP دارند.
سهم نیروی کار کسب و کار خانوادگی در آمریکا نیز ۶۰ درصد است.
ایتالیا دومین کشوری است که بیشترین سهم از کسب و کار خانوادگی را دارد؛ سهم کسب و کار خانوادگی در این کشور ۹۳ درصد است.
در ارزیابیهای صورت گرفته سهم این کشور در GDP مشخص نشده اما ۷۹ درصد از نیروی اشتغال این کشور در کسب و کار خانوادگی حضور دارد.
۸۰ درصد از کسب و کار فنلاند نیز به کسب و کار خانوادگی اختصاص دارد .
۴۰ تا ۴۵ درصد از GDP این کشور از طریق کسب و کارهای خانوادگی به وجود میآید و اشتغال ایجاد شده به واسطه کسب و کارهای خانوادگی در این کشور نیز ۴۰ تا ۶۰ درصد است.
یونان بهعنوان چهارمین کشور نیز ۸۰ درصد از سهم کسب و کار خود را به کسب و کار خانوادگی اختصاص داده و قبرس نیز بهعنوان پنجمین کشور همانند یونان ۸۰ درصد از سهم کسب و کار خود را به کسب و کارهای خانوادگی سپرده است.
منبع:اکو فارس